Skroef fan Archimedes

De skroef fan Archimedes, ek wol wetterskroef, opfierskroef of Egyptyske skroef, is in fizelpomp yn in mûne dêr't wetter, poeier en nôtkerrels by ferfierd wurdt. Yn in buis is in spiraalfoarmige skroef mei lagers ophongen dy't troch syn draaiende beweging it te ferfieren guod, almeast omheech, opdriuwt.

Foar it pompen fan it wetter hat de skroef in bysûndere foarm, sa't it wetter yn in rûne omgong fan de skroef net werom nei ûnderen rinne kin. Dy foarm, mank mei de skeane stân fan de skroef, soarget dêrfoar dat it wetter bytsje by bytsje omheech ferfierd wurdt. Troch it gewicht fan it wetter yn de buis moat de mûne net te lang wêze. Dêrtroch hat de skroef in lytse opfierhichte, yn tsjinstelling ta in fizel. In fizel hat gjin buis, mar allinnich oan de ûnderkant in rûne opfergong.

Op de tekening hjirnjonken is in tonmûne te sjen, dy't hânmjittich betsjinne wurdt. By in tsjasker is op it plak fan de slinger in wjukkekrús oanbrocht.

Gruttere poldermûnen en in soad poldergemalen hawwe as wetteropfierreauwen in gruttere skroef fan Archimedes, in fizel dêr't allinnich in spiraalfoarmige skroef rûndraait yn in healrûne kûpe, de fizelkom.

Hoewol't Archimedes as de útfiner sjoen waard, waard it systeem al folle earder brûkt yn it Alde Egypte.