Nagririmpuok a Bitbituen

Ariwanas a Nagririmpuok a Bitbituen

T imahen ti Galaktiko a Tengnga ti Nagririmpuok a Bitbituen ti rabii a langit ti ngato ti Paranal nga Obserbatorio
Datos ti panagpalpaliiw
Kita	SBc[1] (nabarasan nga agkuskosikos nga ariwanas)
Diametro	100–120 kly (31–37 kpc)[2]
Kapuskol	1.0 kly (0.31 kpc)[2]
Bilang dagiti bitbituen	300 ± 100 billion[3][4]
Kadaanan a naamammoan a bituen	13.2 Gyr[5]
Mass	1.0-1.5×1012 M☉[6]
Kaadayo ti Init iti Galaktiko a tengnga	27.2 ± 1.1 kly (8.34 ± 0.34 kpc)[7]
Ti Panawen ti galaktiko a panagtaytayyek ti Init	250 Myr (negatibo a panagtaytayyek)[8]
Panawen a panagtaytayyek ti agkuskousikos a tabas	50 Myr[9]
Baras a tabas a panawen a panagtaytayyek	15–18 Myr[9]
Ti kinapardas a mainaig ti CMB natalna a sukogan	552 ± 6 km/s[10]
Kitaen pay ti: Ariwanas, Listaan dagiti ariwanas

Ti Nagririmpuok a Bitbituen (Ingles: Milky Way) ket isu ti ariwanas nga aglaon ti Daga.^{[11][nb 1]} Daytoy a nagan iti Ingles a "Milky Way" ket naala manipud iti panagparangna a kas nalidem a "nagatasan" a sumsumged a banda nga agar-arkos iti ballasiw ti rabii a langit, a ti mata laeng ket saan a makailasin kadagiti agmaymaysa a bitbituen. Ti termino a "Milky Way" ket naipatarus manipud iti Klasiko a Latin via lactea, manipud iti Helenestika a Griego γαλαξίας κύκλος (pr. galaxías kýklos, "nagatasan a sirkulo").^[12][13][14] Ti Nagririmpuok a Bitbituen ket agparang a kasla banda gapu ta daytoy ket nasukog iti disko a patakder a makitkita manipud iti uneg. Ti kinapudno a daytoy a nalidem a banda iti lawag ket buklen dagiti bitbituen napaneknekan idi 1610 idi ni Galileo Galilei ket naguusar ti teleskopio tapno masolbarna dagiti agmaymaysa abitbituen. Idi panawen ti 1920, ti panagpalpaliiw ti astronomo a ni Edwin Hubble ket nagiparang a ti Nagririmpuok a Bitbituen ket maysa laeng kadagiti adu nga ariwanas.

Ti Nagririmpuok a Bitbituen ket maysa a nabarasan nga agkuskusikos nga ariwanas a 100,000–120,000 lawag a tawen iti diametrona nga aglaon kadagiti 200–400 a bilion a bitbituen. Mabalin pay nga aglaon iti kasla kasta a kaadu a planeta, nga adda nakarkulo a 10 a bilion kadagitoy ti agpalpalikmut iti mataengan a sona kadagiti nagannak kaniada a bitbituen.^[15] Ti Sistema a Solar ket mabirukan ti uneg iti daytoy a disko, ti agarup a dua a pagkatlo a kaadayo manipud iti Galaktiko a Tengnga, idiay akin-uneg nga igid iti agkuskusikos a tabas ti nagtitiponan ti alingasaw ken tapok a tinawtawagan a ti Orion–Cygnus nga Ima. Dagiti bitbituen ti akin-uneg a ≈10,000 a lawag a tawtawen ket naurnos iti maysa a batukot ken maysa wenno ad-adu pay a baras. Ti katengngaan ket namarkaan babaen ti napeksa a radio a taudan atinawtawagan a ti Sagitario A* a mabalin a daytoy ket nalatak unay a nangisit nga abut. Ti Ariwanas ket agtaytayyek ti maminsan tunggal maysa a 15 aginggana ti 50 a riwriw a tawtawen. Ti Ariwanas iti maysa a kabuklan ket aggungunay iti kapardas iti 552 aginggana ti 630 km tunggal maysa a segundo, nga agtalged ti mainaig a sukogan iti reperensia. Nakarkulo daytoy ti kadaanan ti agarup a 13.2 bilion a tawen , a gangani a kasla ti kadaanan ti Law-ang. Daytoy ket linawlawan babaen dagiti nadumaduma a babbabassit a satelite nga ariwanas, ti Nagririmpuok a Bitbituen ket paset ti Lokal a Grupo dagiti ariwanas, a mangbukel ti maysa a subkomponente iti Nalatak a Rimpuok ti Virgo.

Biddut ti dakamat: Adda dagiti etiketa ti <ref> para iti grupo a nanaganan ti "nb", ngem awan ti nabirukan a kapada nga etiketa ti <references group="nb"/>, wenno awan ti pangrikep ti </ref>