Zimbabwe

Republika ti Zimbabwe

14 a sabali nga opisial a nagnagan

Ingles: *Republic of Zimbabwe*
Shona: *Nyika yeZimbabwe*
Ndebele: *Ilizwe leZimbabwe*
Chewa: *Dziko la Zimbabwe*
Chibarwe: *Dziko la Zimbabwe*
Kalanga: *Hango yeZimbabwe*
Khoisan: *Zimbabwe Nù*
Nambya: *Inyika yeZimbabwe*
Ndau: *Nyika yeZimbabwe*
Shangani: *Tiko ra Zimbabwe*
Sesoto: *Naha ya Zimbabwe*
Tonga: *Cisi ca Zimbabwe*
Venda: *Shango ḽa Zimbabwe*
Xhosa: *Ilizwe lase-Zimbabwe*
Ingles:	Republic of Zimbabwe
Ingles:	Republic of Zimbabwe
Shona:	Nyika yeZimbabwe
Ndebele:	Ilizwe leZimbabwe
Chewa:	Dziko la Zimbabwe
Chibarwe:	Dziko la Zimbabwe
Kalanga:	Hango yeZimbabwe
Khoisan:	Zimbabwe Nù
Nambya:	Inyika yeZimbabwe
Ndau:	Nyika yeZimbabwe
Shangani:	Tiko ra Zimbabwe
Sesoto:	Naha ya Zimbabwe
Tonga:	Cisi ca Zimbabwe
Venda:	Shango ḽa Zimbabwe
Xhosa:	Ilizwe lase-Zimbabwe
	Wagayway Eskudo
	Napili a pagsasao: "Unity, Freedom, Work"; ("Panagkaykaysa, Wayawaya, Obra")
	Nailian a kanta: ; "Bendisionan koma ti daga ti Zimbabwe"
	Lokasion ti Zimbabwe (nangisit nga asul) idiay ti Kappon ti Aprika (napusasaw nga asul)
Kapitolio ken kadakkelan a siudad	Harare; 17°50′S 31°3′E / 17.833°S 31.050°E
Opisial a sasao	16 a sasao Chewa ; Chibarwe ; Ingles ; Kalanga ; "Koisan" ; (maipagarup a Tsoa) ; Nambya ; Ndau ; Ndebele ; Shangani ; Shona ; "pagsasao a senias" ; Sotho ; Tonga ; Tswana ; Venda ; Xhosa ;
Grupgrupo ti etniko (2012)	99.4% Nangisit nga Aprikano (sumurok a 80% a Shona; dagiti Ndebele ti kaaduan a minoridad); 0.2% Puraw nga Aprikano; 0.4% dadduma, mairaman dagiti nangisit ken Indiano;
Nagan dagiti umili	Zimbabweano
Gobierno	Unitario a dominante-partido a presidensial a republika (de facto); Kudeta ti militar babaen ti maysa a presidensial a republika(de facto);
• Presidente	Emmerson Mnangagwa
• Umuna a Bise Presidente	Constantino Chiwenga
Lehislatura	Parlamento
• Akinngato a kamara	Senado
• Akinbaba a kamara	Kamara ti Asemblia
Wayawaya manipud iti Nagkaykaysa a Pagarian
• Nairangarang	11 Nobiembre 1965
• Nabigbigan	18 Abril 1980
• Agdama a batay-linteg	15 Mayo 2013
Kalawa
• Dagup	390,757 km2 (150,872 sq mi) (Maika-60)
• Danum (%)	1
Populasion
• Karkulo idi 2016	16,150,362 (Maika-73)
• Senso idi 2012	12,973,808
• Densidad	26/km2 (67.3/sq mi) (Maika-170)
GDP (PPP)	Karkulo idi 2017
• Dagup	$33.872-bilion
• Tunggal maysa a tao	$2,276
GDP (nominal)	Karkulo idi 2017
• Dagup	$17.105-bilion
• Tunggal maysa a tao	$1,149
Gini (1995)	50.1; nangato
HDI (2015)	0.516; ababa · Maika-154
Kuarta	Doliar ti Estados Unidos (opisial para iti gobierno), Rand ti Abagatan nga Aprika, ken dagiti adu pay a kuartaa, kas ti pula ti Botswana, euro, rupee ti India, esterlina a libra, doliar ti Australia.
Sona ti oras	UTC+2 (CAT)
Pagmanehuan	kanigid
Kodigo ti panagtawag	+263
Kodigo ti ISO 3166	ZW
TLD ti internet	.zw
	Ti doliar ti Zimbabwe ket saanen nga aktibo kalpasan idi opisial a sinuspende ti gobierno gapu ti hyperinflation. Ti doliar ti Estados Unidos (US$), Euro (€), rand ti Abagatan nga Aprika (R), pula ti Botswana (P), esterlina a libra (£), rupee ti India (), doliar ti Australia (A$), Insik a Renminbi (元/¥), ken yen ti Hapon (¥) ket mabalinda a magastos. Naamponen ti doliar ti Estados Unidos a kas opisial a kuarta para kadagiti amin a panaggastos ti gobierno.;

Nagsasabtan: 20°S 30°E / 20°S 30°E / -20; 30

Ti Zimbabwe, opisial a ti Republika ti Zimbabwe, ket ti napalikmutan iti daga a pagilian a mabirukan idiay akin-abagatan nga Aprika, iti pagbaetan ti karayan Zambezi ken Limpopo, beddengan babaen ti Abagatan nga Aprika, Botswana, Zambia ken Mozambique. Ti kapitolio ken kadakkelan a siudad ket ti Harare. Ti pagilian ti agarup a 16 a riwriw a tattao, ti Zimbabwe ket addaan kadagiti 16 nga opisial a pagsasao,^[3] ken dagiti kaaduan a naisasao ket ti Ingles, Shona, ken Ndebele.

Manipud idi maikasangapulo ket maysa a siglo, ti agdama nga aldaw a Zimbabwe ket lugar idin dagiti nadumaduma a naurnos nga estado ken pagpagarian ken dagiti pay nangruna a dalan para iti migrasion ken panagtagilako. Ti British South Africa Company ni Cecil Rhodes ket immuna a nangmarka ti agdama a teritorio kadagiti tawen ti 1890; daytoy ket nagbalin a bukod a nagturturay a kolonia ti Britaniko ti Akin-abagatan a Rhodesia idi 1923. Idi 1965, ti konserbatibo a puraw a minoridad a gobierno ket nagbukbukod a nangirangarang iti wayawaya a kas Rhodesia. Ti estado ket nagsagsagaba iti panagliklikud iti lubong ken ti 15 a tawen a gubat ti gerila kadagiti puersa ti nangisit a nasionalista; daytoy ket nagtungpalan iti tulag ti kappia ken nakapundaran ti unibersal a karbengan iti panagbubutos ken ti de jure a kinaturay a kas Zimbabwe idi Abril 1980. Timmipon ti Zimbabwe iti Mankomunidad ti Pagpagilian ken pinanawanna met daytoy idi Disiembre 2003. Daytoy ket kameng ti Nagkaykaysa a Pagpagilian, ti Komunidad ti Panagrang-ay ti Akin-abagatan nga Aprika (SADC), ti Kapppon ti Aprika (AU), ken ti Sapasap a Pagtagilakuan para iti Akindaya ken Akin-abagatan nga Aprika (COMESA). Daytoy ket ammo idi a kas ti "Gameng ti Aprika" gapu ti kinarang-ayna.^[11]^[12]^[13]

Nagbalin a Kangrunaan a Ministro ti Zimbabwe ni Robert Mugabe idi 1980, idi nangabak ti partidona iti ZANU–PF kadagiti panagbubutos kalpasan ti panagpatingga ti turay ti puraw a minoridad; isu idi ti Presidente ti Zimbabwe manipud idi 1987 aginggana iti panagikkatna idi 2017. Babaen ti autoritariano a turay ni Mugabe, kaaduan a nagturturay dagiti aparatu ti seguridad ti estado ken akinrebbengda kadagiti nakaro a panaglabsing kadagiti karbengan ti tao.^[14]

^ "Zimbabwe Unveils Coat of Arms". The Beaver County Times (iti Ingles). 13 Septiembre 1981. p. A2. Naala idi 2 Nobiembre 2011.
^ "Zimbabwe". The World Factbook (iti Ingles). Central Intelligence Agency. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2020-04-16. Naala idi 2017-11-21.
^ ^a ^b Dagiti sumaganad a pagsasao, ti Chewa, Chibarwe, Ingles, Kalanga, Koisan, Nambya, Ndau, Ndebele, Shangani, Shona, pagsasao a senias, Sotho, Tonga, Tswana, Venda ken Xhosa, ket opisialda a mabigbigan a pagsasao ti Zimbabwe. (Constitution of Zimbabwe (final draft) Naiyarkibo 2 Oktubre 2013 iti Wayback Machine).
^ Zimbabwe National Statistical Agency. "Census Results in Brief" (PDF) (iti Ingles). Naiyarkibo manipud iti kasisigud (PDF) idi 3 Septiembre 2013. Naala idi 25 Agosto 2013.
^ ^a ^b ^c ^d "Zimbabwe". International Monetary Fund (iti Ingles).
^ "GINI Index". World Bank (iti Ingles). Naala idi 21 Hulio 2013.
^ "2016 Human Development Report" (PDF). United Nations Development Programme. 2016. Naala idi 21 Marso 2017.
^ "Zimbabwe Time". GreenwichMeanTime.com. Greenwich 2000. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 19 Hulio 2011. Naala idi 17 Nobiembre 2017.
^ "Zimbabwe to Make Chinese Yuan Legal Currency After Beijing Cancels Debts". The Guardian (iti Ingles). Agence France-Presse. 22 Disiembre 2015.
^ Hungwe, Brian (6 Pebrero 2014). "Zimbabwe's Multi-Currency Confusion". BBC News (iti Ingles). Naala idi 26 Mayo 2014.
^ Johnson, Boris (2017-11-15). "Robert Mugabe Tarnished the Jewel that is Zimbabwe. Now is its Chance to Shine Again". The Telegraph (iti Ingles).
^ Lessing, Doris (2003). "The Jewel of Africa". The New York Review of Books (iti Ingles).
^ Chifera, Irwin (17 Abril 2015). "What Happened to Zimbabwe, Once Known as The Jewel of Africa?". VOA Zimbabwe (iti Ingles).
^ "Zimbabwe 2015 Human Rights Report" (iti Ingles). United States Department of State Bureau of Democracy, Human Rights, and Labor. 2015. Naala idi 6 Mayo 2016.

[BEAVERCT-1] "Zimbabwe Unveils Coat of Arms". The Beaver County Times (iti Ingles). 13 Septiembre 1981. p. A2. Naala idi 2 Nobiembre 2011.

[CIA-WF-2] "Zimbabwe". The World Factbook (iti Ingles). Central Intelligence Agency. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2020-04-16. Naala idi 2017-11-21.

[language-3] Dagiti sumaganad a pagsasao, ti Chewa, Chibarwe, Ingles, Kalanga, Koisan, Nambya, Ndau, Ndebele, Shangani, Shona, pagsasao a senias, Sotho, Tonga, Tswana, Venda ken Xhosa, ket opisialda a mabigbigan a pagsasao ti Zimbabwe. (Constitution of Zimbabwe (final draft) Naiyarkibo 2 Oktubre 2013 iti Wayback Machine).

[zimstat1-4] Zimbabwe National Statistical Agency. "Census Results in Brief" (PDF) (iti Ingles). Naiyarkibo manipud iti kasisigud (PDF) idi 3 Septiembre 2013. Naala idi 25 Agosto 2013.

[imf2-5] "Zimbabwe". International Monetary Fund (iti Ingles).

[6] "GINI Index". World Bank (iti Ingles). Naala idi 21 Hulio 2013.

[HDI-7] "2016 Human Development Report" (PDF). United Nations Development Programme. 2016. Naala idi 21 Marso 2017.

[TimeZone-8] "Zimbabwe Time". GreenwichMeanTime.com. Greenwich 2000. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 19 Hulio 2011. Naala idi 17 Nobiembre 2017.

[9] "Zimbabwe to Make Chinese Yuan Legal Currency After Beijing Cancels Debts". The Guardian (iti Ingles). Agence France-Presse. 22 Disiembre 2015.

[10] Hungwe, Brian (6 Pebrero 2014). "Zimbabwe's Multi-Currency Confusion". BBC News (iti Ingles). Naala idi 26 Mayo 2014.

[11] Johnson, Boris (2017-11-15). "Robert Mugabe Tarnished the Jewel that is Zimbabwe. Now is its Chance to Shine Again". The Telegraph (iti Ingles).

[12] Lessing, Doris (2003). "The Jewel of Africa". The New York Review of Books (iti Ingles).

[13] Chifera, Irwin (17 Abril 2015). "What Happened to Zimbabwe, Once Known as The Jewel of Africa?". VOA Zimbabwe (iti Ingles).

[14] "Zimbabwe 2015 Human Rights Report" (iti Ingles). United States Department of State Bureau of Democracy, Human Rights, and Labor. 2015. Naala idi 6 Mayo 2016.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]