Kumkuma (saka basa Sangsekerta: कुङ्कुम; Latin: kuṅkuma) iku bumbu kang dipikolèh saka kembang wit kumkuma (Crocus sativus). Kumkuma racaké digaringaké kanggo didadèkaké bumbu lan pawarna panganan. Kumkuma wis suwé dadi bumbu kang larang dhéwé ing sadonya.[1][2][3] Sanajan durung pesthi,[4] diprecaya asaling wit kumkuma saka Iran.[5] Mangkonoa, Yunani lan Mésopotamia uga dinuga minangka papan asaling wit iki: Harold McGee[6] kandha yèn wit kumkuma dipomahaké ing Yunani utawa ing sacedhaké nalika Jaman Prunggu. C. sativus bokmanawa minangka wujud triploid saka Crocus cartwrightianus, kang uga diparabi "kumkuma alas".[7][8][9] Kembang kumkuma alon-alon sumebar ing saindenging Éurasia lan banjur digawa menyang manéka laladan ing Afrika Lor, Amérika Lor, lan Oséania .
Rasa lan gandaning kumkuma kang kaya damèn asal saka fitokimia aran pikrokrosin lan safranal.[10][11] Kumkuma uga ngemu pigmèn karoténoid aran krosin, kang mènèhi warna kuning emas marang panganan lan jarit. Cathetan sajarah kang nulisaké kumkuma ana ing layang tetanèn Asiria saka abad angka 7 SM[12] lan wis didagangaké sarta dianggo éwonan taun. Ing abad angka 21, Iran ngasilake udakara 90% saka gunggung kumkuma sadonya kanthi mutu kang apik dhéwé.[13][14] Mawa rega USD 5.000 watara sakilogramé, kumkuma dadi bumbu kang larang dhéwé ing sadonya.[15]
↑Schmidt, Thomas; Heitkam, Tony; Liedtke, Susan; Schubert, Veit; Menzel, Gerhard (2019). "Adding color to a century-old enigma: multi-color chromosome identification unravels the autotriploid nature of saffron (Crocus sativus) as a hybrid of wild Crocus cartwrightianus cytotypes". New Phytologist. 222 (4): 1965–1980. doi:10.1111/nph.15715. ISSN1469-8137. PMID30690735.
↑Harpke, Dörte; Meng, Shuchun; Rutten, Twan; Kerndorff, Helmut; Blattner, Frank R. (2013-03-01). "Phylogeny of Crocus (Iridaceae) based on one chloroplast and two nuclear loci: Ancient hybridization and chromosome number evolution". Molecular Phylogenetics and Evolution. 66 (3): 617–627. doi:10.1016/j.ympev.2012.10.007. ISSN1055-7903. PMID23123733.