Mille et una noctes[1] (Arabice كتاب ألف ليلة وليلة Kitāb 'alf layla wa-layla), vel Noctes Arabicae,[2] est congeries fabularum popularium et aliarum narratiuncularum Asiae Occidentalis et Meridianae in lingua Arabica aetate aurea Islamico composita. Liber Anglice saepe Arabian Nights ('Noctes Arabicae') ex prima editione Anglicana (1706) appellatur, cui nomen est The Arabian Nights' Entertainment ('Oblectamentum Noctium Arabicarum').[3]
Liber quem nunc scimus a diversis auctoribus, interpretibus, et eruditis in Asia Occidentali et Africa Septentrionali multa saecula componebatur. Fabulae ipsae radices in antiquis mediaevalibusque litteris Arabicis, Persicis, Indicis, Aegyptiis, et in eruditione populari litterisque Mesopotamianis habent. Praesertim, aliae fabulae primum fuerunt fabulae populo gratae ex aevo Caliphatús,? cum aliae, praecipue ipsa fabula concipiens (Anglice: frame story), paene certe ex Hezar Afsan (Persice: هزار افسان 'mille fabulae') opere Pahlavi Persico extrahuntur, libro qui vicissim elementa Indica usurpavit.[4] Veterrimum manuscriptum Arabicum saeculo quarto decimo tribuitur, sed eruditi usitate originem totius congeriei saeculo nono conlocant.
Communes per omnes Noctium editiones res sunt prima fabula concipiens regis Shahryar (Persice شهريار 'rex, dominus') uxorisque Sahrzad sive Scheherazade (Persice شهرزاده fortasse 'stirpis nobilis'[5]) et notio machinae concipientis (Anglice: framing device), quae inter fabulas instituitur. Fabulae ex hac prima fabula procedunt, aliis intra alias concipientibus, aliis sua sponte incipientibus et finientibus. Aliquae editiones solum centum Noctes comprehendunt; aliae mille et unam vel plus.
Nonnullae ex celeberrimis Noctium fabulis, praecipue "Permira Aladdinis Lucerna," "Ali Baba et Quadraginta Fures," et "Septem Navigationes Sinbadis Nautae," quamquam paene certe sincerae Asiae Occidentalis fabulae populares, in libris Arabicis non erant partes Noctium, sed in congeriem ab Antonio Galland et aliis interpretibus Europaeis insertae sunt.[6]