Samelaeving

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Ónger samelaeving wuuertj 'n groep luuj verstange die same 'n half-geslaote systeem vörme wobinne wusselwirking besteitj tösse de leje die van die groep deil oetmake. Trótsdet de miens ouch samelaef mit deren en dinger steitj 't netwirk van relaties tösse luuj centraalt. De samelaeving is 't studieobjèk bie oetstek vanne sociologie. Aafhenkelik vanne kónteks kan me 't begrip samelaeving bepirken of oetbreie van minimaal twieë persoeane toet beveurbeildj e gezin, woeangemeinsjap, stad, staot of de gemeinsjap van alle luuj.

't Wichtigste versjil tössen 'n samelaeving en 'n groep dere is det luuj bewós vorm gaeven aan häör samelaeving. Saeren tied vanne Griekse sofiste is dit e thema: miensjelike cultuur taenge netuur, nomos (wèt) of thesis (instèlling) taenge physis (netuur). In 't opbringe wuuertj ane nuuj leje van 'n samelaeving dudelik gemaak wie me zich deentj te gedrage. 't Geitj hiebie óm norme, waerd, regelen en wètte, die op häör beurt zeen óntstange mit 't ough op 'n zoea gooj meugelike, veur alle leje laefbaar, samelaeving.

Door religieuze leiers en filosofe is dore ieëve haer naogedach euvere ideaal samelaeving. Sómtieds wuuertj dees in 't verli-jje gesitueerdj (vergeliek de parrediesverhaole), sómtieds ouch inne toekóms ("'ne nujen hieëmel en 'ne nuje welt", de communistische heilstaot). 'n Bekèndje blawdrök veur 'n ideaal samelaeving is Plato ziene Politeia ("De Staot"), later aangevöldj mitte Nomoi ("Wètte"). In 'n ideaal maotsjappie hieërsje rechvaerdigheid, vraej en gelök veur alle of zo väöl meugelik luuj.