Karl de Grote

Karl de Grote Carolus Magnus
Personen-Informatschoonen
Boortsdag	2. April 747 oder 748
Doodsdag	28. Januar 814
Doodsstell	Aken
Natschoonalität	Franksch
Kunnig för	König van de Franken, König van de Langobarden, Kaiser

Karl de Grote, ook Korl de Grote, latiensch Carolus Magnus oder Karolus Magnus, fransch un engelsch Charlemagne (* wohrschienlich 2. April 747 oder 748,^[1], † 28. Januar 814 in Aken) ut dat Huus vun de Karolingers weer vun 768 af an König vun dat Frankenriek (kröönt wurrn is he in Noyon) un is an’n 25. Dezember 800 vun Paapst Leo III. in Rom to’n röömschen Kaiser kröönt wurrn. Den Binaam de Grote hett he al kregen, as he noch leev.

Karl kunn siene Macht in den Frankriek sekern un dat Riek in ene Reeg Feldtögen na buten hen stark uutwieden. Grote Verluste muss he man in de harden un togen Sassenkriege twischen 772 bet 804 düllen, de up uut weren sik de Sassen unnerdaan to maken un den Heden dat Christendom to bringen. Karl greep ook in Italien in un veröver 774 dat Langobardenriek. Een Feldtog gegen de Moren in Noordspanien was daargegen een Feelslag. In den Oosten van’n Riek het he dat Hertogdom Baiern un dat Riek van den Awaren innomen. De Grenzen in’n Oosten gegen Dänen un Slawen un de Süüdwestgrenze gegen de Moren to sekern, richte Karl Marken in. Dat Frankenriek is unner Karl to ene niege Grootmacht upstiegen, de dat med den anner Grootmächten to de Tied Byzanz un dat Abbasidenkalifaat upnemen konn. Dat Riek brochte den gröttsten Deel van den latinschen Christen in’n froen Middelöller tohope un was de eerste Staat in’n Westen, sied dat’t weströömsche Riek fallen was.

Karl het ene effektive Verwaltung inföört un sik bemögeet de Bildung in dat Riek vöran to bringen, wat de karolingsche Renaissance tovöör brochte. De politsche Hoogpunkt was de Krönnzeremonie, in de Paavst Leo III. Karl up Wienachtsdag 800 to’n Keser kröönt het. Dat was de Grundlage för dat läter Hillig Röömsch Riek vun Düütsche Natschoon. Mang den röömsch-düütschen Kaiser un ook mang den franschen Könnings tellt he as Karl I. Siene wichtigste Residenz in Aken bleev bet in’n 16. Jaarhunnerd de Stad, in de röömsch-düütsche Keser de Krone upsett kregen.

1165 het de Gegenpaavst Paschalis III. Karl hillig sproken; de Denktag is in de katholschen un evangeelschen Karke de 28. Januar. Karl geld för enen mang den wichtigsten Heerschers in’n Middelöller un enen mang den belangrieksten Monarchen för den europääsche Gesschichtsbild; al to Leevtieden hadde he ook den Binamen Pater Europae („Vader van Europa“) kregen. De Literatuur un Kunst het sik veel med sienen Leven befaat, wo jümmers dat Geschichtsbild to de Tied bi Uutgangspunkt was.

1. ↑ In öller Warken uut de histoorsche Wetenschop steet ook faken dat Jaar 742. De niegen Warken to dat Thema gaat in de Richte, dat se to’n gröttsten Deel 747/48 as dat Boordjaar anneemt, vergliek Rosamond McKitterick: Charlemagne. Cambridge 2008, S. 72. Kiek ook in den Paragraaf Herkamen, Geboort un Jöögd för meer Details.