Enharmoniek

In de oude Griekse muziektheorie is enharmoniek naast diatoniek en chromatiek, een van de systemen om een toonladder te vormen. Men verdeelde toentertijd het octaaf in twee tetrachorden, elk van vier tonen, die gelijke opbouw moesten hebben, en waarbij de uiterste tonen een reine kwart vormden. In de enharmoniek bestond een tetrachord - men dacht de tonen dalend - uit een ditonus en twee microtonen. Voorbeelden van zulke verdelingen zijn:

1	2	3	4
1	36:35	16:15	4:3
1	28:27	16:15	4:3
1	64:63	28:27	4:3
1	49:48	28:27	4:3
1	25:24	13:12	4:3

De ditonus heeft daarin een toonafstand van 16:13, 5:4 of 9:7 en de microtonale afstanden zijn van de orde van een kwarttoon.

Tegenwoordig wordt in de muziek met enharmoniek het verschijnsel bedoeld, dat elke toon en toonsoort meerdere namen heeft, en kan worden afgeleid van twee of drie stamtonen.

Zo kan afhankelijk van de context bijvoorbeeld de c tevens deses of bis worden genoemd, de cis tevens des enzovoorts. Er wordt wel gezegd dat de c, deses en bis enharmonisch verwisseld kunnen worden.

Op instrumenten die getempereerd gestemd zijn, zijn enharmonisch verwisselde tonen volkomen gelijk. Een zanger of violist, zonder begeleiding, maakt onbewust gebruik van reine stemming, en dan is er wel degelijk verschil tussen een as en een gis in een toonladder van C. Waar de afstand in cents tussen c en as/gis getempereerd 800 cent bedraagt (8 halve tonen) is dat in de reine stemming 814 cent voor de as en 794 cent voor een gis, ofwel een verschil van 20 cent (een diaschisma of ongeveer een tiende toon) en heel goed hoorbaar en intoneerbaar.

Op deze wijze kan ook over de enharmonische gelijkheid van intervallen worden gesproken: de overmatige kwint is enharmonisch gelijk aan de kleine sext, de verminderde septiem aan de grote sext, enzovoorts.

Een enharmonische modulatie is een modulatie naar een toonsoort die eenvoudiger genoteerd wordt dan de functioneel juiste benaming. Dat betekent ook: om praktische redenen met minder voortekens.