Johann Joachim Winckelmann (Stendal, 9 december 1717 – Triëst, 8 juni 1768) was een Duits archeoloog en kunsttheoreticus, de beroemdste kunsttheoreticus van zijn tijd. Hij wordt wel beschouwd als de grondlegger of vader van de (klassieke) archeologie vanwege zijn studies over klassieke kunst (m.n. over de ontdekkingen te Herculaneum). Hij zette Karl Weber, het hoofd van de opgravingswerkzaamheden te Herculaneum en Pompeï, aan om systematischer te werk te gaan.