Back Katalizator AZ Каталізатар BE Katalizator BS Catalitzador Catalan Chŭi-huá CDO Katalyzátor Czech Katalysator (kemi) Danish Katalysator German Catalyst English Katalüsaator ET
Voor het reinigingsmechanisme bij verbrandingsmotoren, zie Driewegkatalysator.
Een katalysator is in de scheikunde een stof die de snelheid van een specifieke chemische reactie beïnvloedt zonder zelf verbruikt te worden. Een katalysator verhoogt de reactiesnelheid door de activeringsenergie van een chemische reactie te verlagen. In het geval van een evenwichtsreactie verhoogt de katalysator de snelheid van de heengaande en de teruggaande reactie gelijkmatig. De thermodynamica van de reactie verandert niet: de hoeveelheid energie die verbruikt wordt of vrijkomt bij een reactie is even groot als zonder katalysator, en ook de ligging van het chemisch evenwicht blijft dezelfde.
Soms is het praktisch ondoenlijk om reacties te laten verlopen zonder katalysator: de activeringsenergie is dan dusdanig hoog, dat het zonder katalysator eeuwen zou duren voor de evenwichtstoestand wordt bereikt. Een katalysator opent een ander pad waarlangs de reactie kan plaatsvinden. In plaats dat er wordt geprobeerd de reactie direct plaats te laten vinden, worden er (andere) tussenproducten gevormd, waarbij de individuele energiebarrières lager zijn dan de oorspronkelijke.
Katalysatoren kunnen worden onderverdeeld in twee typen: homogene en heterogene katalysatoren. Homogene katalysatoren bevinden zich in het reactiemengsel, en in dezelfde fase als de reactanten. Heterogene katalysatoren daarentegen maken geen deel uit van het reactiemengsel, maar vormen een aparte fase die in contact wordt gebracht met het reactiemengsel. Dit kan echter ook een poeder zijn dat in een vloeistof zweeft.