Kruislaanbrug

Kruislaanbrug
Kruislaanbrug gezien naar het oosten (mei 2018)
Algemene gegevens
Locatie	Amsterdam-Oost
Overspant	Kruislaan
Brugnummer	458
Bouw
Bouwperiode	1958-1960
Opening	2 mei 1960
Gebruik
Huidig gebruik	verkeersbrug over voet-/fietspad
Weg	Gooiseweg
Architectuur
Type	viaduct/tunnel
Architect(en)	Dienst der Publieke Werken
Materiaal	beton
Portaal    Verkeer & Vervoer

De Kruislaanbrug (brug 458) is een kunstwerk in Amsterdam-Oost. Alhoewel genummerd als brug, is het een viaduct of tunnel afhankelijk van het gezichtspunt. Het bouwwerk overspant de Kruislaan en is gelegen in de Gooiseweg. De Gooiseweg deelt de Kruislaan in tweeën, aan beide kanten is de Kruislaan geschikt voor al het verkeer, maar ter plaatse van het viaduct is ze alleen toegankelijk voor langzaam verkeer.

De wens voor een weg tussen Amsterdam en Het Gooi dateert al vanaf de jaren dertig van de 20e eeuw, een definitief besluit volgde 30 maart 1938.^[1] Door de Tweede Wereldoorlog werd alles op de lange baan geschoven. Pas in de jaren vijftig werd er vervolgactie ondernomen. Daartoe moest het originele ontwerp in verband met het toename van autogebruik geheel op de schop. In 1956/1957 werd een begin gemaakt met de aanleg van een dijklichaam, die deze (toekomstige) snelweg moest dragen. In april 1957 was er tot aan de Hugo de Vrieslaan al zoveel zand geplaatst dat het mogelijk was daar aan Hugo de Vriesbrug te kunnen beginnen. Echter het Rijk had een bestedingsstop afgekondigd, zodat nog wel zand kon worden bijgestort, maar van bouwwerkzaamheden kon geen sprake zijn. De gemeente Amsterdam kreeg de financiering door die bestedingsstop niet rond. Een totaalpakket van circa 40 miljoen voor bouwwerken was te veel van het goede. In september 1958 vond de Dienst der Publieke Werken wel de mogelijkheid om voor een bedrag van 10 miljoen gulden aan een elftal bruggen te kunnen bouwen/herstellen waarvan vier in de Gooiseweg (Kamerlingh Onnesbrug, Hugo de Vriesbrug, brug 460 en Kruislaanbrug), maar ook het enorme viaduct (toen grootste brug van de stad) brug 705.^[2] De kosten waren inmiddels wel opgelopen tot 350.000 gulden. De breedte van de tunnel zou 6,50 meter bedragen. In december 1959 was het bouwwerk grotendeels voltooid zodat geschat werd dat in de zomer van 1960 het traject Gooiseweg geopend kon worden. Op 2 mei 1960 werd de noordelijk rijbaan van die weg opengesteld voor verkeer (zij diende een aantal maanden als tweerichtingenweg). Er lag een drie kilometer lange nieuwe weg tussen het Prins Bernhardplein (toen nog Mr. Treubplein) en de Harteveldsebrug.^[3] De opening werd verricht door wethouder Publieke Werken Goos van 't Tull. Het ontwerp zou zijn van de Amsterdamse Publieke Werken, de specifieke ontwerper is vooralsnog onbekend. De ontwerper liet een voor de tunnel strak rechthoekig model bouwen. De “landhoofden” zijn echter glooiend en betegeld uitgevoerd.

De weg maakte een onderdeel uit van een geplande doorgaande route (de Ringweg Amsterdam was er nog niet) tussen Het Gooi en Noord-Holland boven het IJ via de dan nog te bouwen IJtunnel. De opening van de gehele Gooiseweg leverde de jaren daarop direct verkeersproblemen op. Door werkzaamheden aan de Wibautstraat en Weesperstraat moest bijna alle verkeer naar en van de Gooiseweg over de Berlagebrug, die daarop niet berekend was.

Het kunstwerk ging vanaf de opening naamloos door het leven. Op 8 december 2017 publiceerde de gemeente Amsterdam een lijst met vernoemingen van bouwwerken voor opname in de Basisregistraties Adressen en Gebouwen. Het ging toen om objecten in en over snelwegen in en om Amsterdam. De brug werd toen direct vernoemd naar de weg die ze overspant de Kruislaan en die werd zo genoemd omdat zij de Watergraafsmeer doorkruiste en dwars stond op de belangrijkste weg (toen en nu), de Middenweg.