Operatie Barbarossa

Operatie Barbarossa
Onderdeel van de Tweede Wereldoorlog
Het Duitse plan voor Operatie Barbarossa
Datum	22 juni - 5 december 1941
Locatie	Sovjet-Unie
Resultaat	Tactische overwinning voor de asmogendheden, strategische overwinning voor de Sovjet-Unie
Strijdende partijen
nazi-Duitsland  Roemenië  Finland  Italië Hongarije  Slowakije Kroatië Spaanse vrijwilligers  Sovjet-Unie
Leiders en commandanten
Adolf Hitler Franz Halder Fedor von Bock Wilhelm Ritter von Leeb Gerd von Rundstedt  Roemenië Ion Antonescu Giovanni Messe Italo Gariboldi Carl Gustaf Emil Mannerheim Jozef Stalin Georgi Zjoekov Aleksandr Vasilevski Semjon Boedjonny Kliment Voroshilov Semjon Timosjenko Markian Popov Fjodor Koeznetsov Dmitri Pavlov Ivan Tjoelenev
Troepensterkte
3,9 miljoen soldaten 3600 tanks 4389 vliegtuigen 8 miljoen soldaten 25 000 tanks 40 000 vliegtuigen
Verliezen
300.000 soldaten gedood 640.000 gewond 36.000 vermist 2.000 vliegtuigen 800.000+ soldaten gedood 3.300 000 krijgsgevangenen 21.200 vliegtuigen

Operatie Barbarossa (Duits: Unternehmen Barbarossa) was de codenaam voor de aanval van het Duitse Rijk op de Sovjet-Unie op 22 juni 1941 gedurende de Tweede Wereldoorlog. De militaire operatie was vernoemd naar keizer Frederik I Barbarossa van het Heilige Roomse Rijk, een van de leiders van de Derde Kruistocht. De operatie zelf duurde tot december 1941, maar de oorlog aan het (vanuit het Duitse perspectief) oostfront die ermee was ingeluid, eindigde pas in mei 1945 en wel met de Duitse onvoorwaardelijke overgave aan de Sovjet-Unie en de andere geallieerden.

De Duitse Führer, Adolf Hitler, had al in 1940 besloten de Sovjet-Unie aan te vallen. Verovering van Lebensraum, het uitschakelen van het communisme, onderwerping van de Slavische volkeren en het uitroeien van de joden lagen in lijn met de nazi-ideologie. Een succesvolle uitvoering van Barbarossa zou voor de verdere duur van de oorlog een voldoende aanvoer van graan, olie en grondstoffen veiligstellen. De Sovjet-Unie had weliswaar een groot getalsmatig overwicht in manschappen, tanks en vliegtuigen maar de tactiek van de Blitzkrieg, het snel over grote diepte oprukken met tanklegers, leek een Duitse overwinning te garanderen. Het doel van de operatie was een snelle inname, binnen vier maanden, van een groot deel van het Europese deel van de Sovjet-Unie, het gebied ten westen van de AA-lijn. Dat optimistische doel kon alleen gehaald worden als de Sovjetverdediging steeds verder in elkaar zou storten.

In de eerste weken van de operatie boekten de Duitsers enorme terreinwinst en brachten grote verliezen toe aan het Rode Leger. Het Rode Leger probeerde zelf ook met grote tankeenheden manoeuvrerend een mobiele verdediging te voeren maar bleek daar de bekwaamheid niet voor te bezitten. Grote Sovjetlegers werden omsingeld en vernietigd. Eind juli 1941 hadden de Duitsers de Baltische staten, Wit-Rusland en de westelijke Oekraïne bezet. Toen kwam uit dat de Duitsers het vermogen van de Sovjets om nieuwe troepen op te roepen zeer ernstig hadden onderschat. Het Rode Leger bracht talrijke verse reserves in het veld. De Duitsers waren daarentegen grotendeels door hun munitie en brandstof heen. In augustus bevoorraadden ze zich opnieuw. Het Duitse opperbevel maakte onderling ruzie hoe deze onverwachte situatie moest worden aangepakt. Veel generaals wilden direct oprukken naar het spoorwegknooppunt Moskou maar Hitler beval eerst de grote frontboog die zich bij Kiev had gevormd af te snijden. In september werden daar een half miljoen Sovjetsoldaten omsingeld en verslagen. Begin oktober kon eindelijk de aanval op Moskou van start gaan. Opnieuw omsingelden de Duitsers grote legers maar daarna daalden de temperaturen en liep hun offensief door het onverharde wegennet vast in de modder. Toen het in november licht begon te vriezen en de bevoorrading weer op gang kwam, deden de Duitsers een uiterste poging Moskou nog te bereiken maar hun uitgeputte troepen hadden daar de kracht niet meer voor. Begin december werden ze overvallen door felle koude en moesten onder zware verliezen terugtrekken voor tegenaanvallen door verse Sovjettroepen.

Het Duitse leger nam uiteindelijk zo'n vijf miljoen Sovjet soldaten gevangen. Zo'n 3,3 miljoen Sovjet krijgsgevangenen en miljoenen burgers werden opzettelijk uitgehongerd of anderszins vermoord tijdens de uitvoering van het Hungerplan om de Duitse voedseltekorten op te lossen en Generalplan Ost om de Slavische bevolking uit te roeien door middel van verhongering, massa-executies en vergassingsoperaties, uitgevoerd door de nazi's of bereidwillige vrijwilligers.

Operatie Barbarossa is de grootste militaire operatie uit de geschiedenis gemeten naar het aantal ingezette troepen en slachtoffers. Begin december 1941 verklaarde Hitler ook de oorlog aan de Verenigde Staten van Amerika. Duitsland moest het nu tegen twee supermachten opnemen, onder welke inspanning het uiteindelijk bezweek. De mislukking van Operatie Barbarossa was zo een keerpunt in de oorlog en luidde de ondergang van nazi-Duitsland in, waarvan het oorlogspotentieel op het grootste en bloedigste strijdtoneel van de Tweede Wereldoorlog binnen vier jaar geheel uitgeput zou raken.