De Overwintering op Nova Zembla van een groep schepelingen onder leiding van Willem Barentsz vond plaats op een eiland van de Russische Nova Zembla-archipel in de winter van 1596-1597. Barentsz had opdracht van de predikant, geograaf en een van Amsterdams belangrijkste kaartenmakers Petrus Plancius om een noordoostpassage richting India en China te vinden. Ook hoopten beide mannen de beloning van 25.000 guldens die de Nederlandse Staten-Generaal hiervoor had uitgeloofd te kunnen innen.
Na twee eerdere mislukte pogingen met kleinere schepen Nova Zembla zuidelijk via de Straat Joegor te passeren probeerde men nu het eiland noordelijk voorbij te komen. Barentsz slaagde erin de noordpunt van Nova Zembla te ronden, maar het schip kwam daarna aan de kust vast te zitten in het ijs.
Van timmerhout uit het schip en aangespoeld drijfhout werd een hut gebouwd om op het eiland te kunnen overwinteren. Dit onderkomen is bekend geworden als het Behouden Huys. De timmerman stierf, als eerste van de groep, twee dagen voordat de eerste balken van dit huis werden opgericht.[1]
De volgende lente werden twee sloepen van het schip zeewaardiger gemaakt, zodat de zeventien opvarenden naar de bewoonde wereld konden terugkeren. Pas in juni was de kust zo ijsvrij dat men kon vertrekken. Barentsz stierf een week na het vertrek en kreeg een zeemansgraf. Zijn mannen bereikten onder leiding van de schipper, Jacob van Heemskerck, het Russische schiereiland Kola, waar ze werden opgepikt door een Nederlands handelsschip van Jan Cornelisz Rijp. De beloning is door het mislukken van de expeditie nooit uitgekeerd.
Gerrit de Veer maakte van de tocht een reisverslag dat grote bekendheid zou krijgen. Hij beschreef op 24 januari 1597 een zonsopkomst, twee weken eerder dan verwacht. Voor het verschijnsel is pas in 1604 een verklaring gevonden; een arctische luchtspiegeling, die bekendstaat als het Nova Zembla-effect. Van de zeventien opvarenden van Barentsz' reis zouden twaalf opvarenden Nederland levend terugzien.
Het Behouden Huys was in de negentiende en twintigste eeuw nog gedeeltelijk intact. Ook van het schip van Barentsz zijn door Russische onderzoekers nog stukken teruggevonden.[2]
- ↑ Gerrit de Veer, "Waerachtighe beschryvinghe van drie seylagien, ter werelt noyt soo vreemt ghehoort", 23 en 25 september 1596
- ↑ Dagblad Trouw, 27 september 1997, "Delen schip Barentsz gevonden"