Schrikkelseconde

Een schrikkelseconde is een seconde die aan de kalenderdatum/tijd toegevoegd wordt om het verschil in lengte tussen de gemiddelde zonnedag en de op de klok gebaseerde periode van precies 24 uur te corrigeren. Onder een zonnedag verstaat men de tijdsduur tussen twee culminaties van de zon, opeenvolgende momenten dat de zon het hoogste punt bereikt. De middeling vindt plaats over een heel jaar.

Vroeger was de seconde gedefinieerd als 1/24 × 60 × 60 = 1/86 400 van de gemiddelde zonnedag. Dat is echter een onnauwkeurige definitie, want de gemiddelde zonnedag is niet nauwkeurig bekend en zelfs niet constant. Tegenwoordig is de seconde gedefinieerd als gelijk aan 9.192.631.770 perioden van de straling die correspondeert met de overgang tussen de twee hyperfijnenergieniveaus van de grondtoestand van de isotoop cesium-133. Atoomklokken, die als referentie dienen voor alle tijdsbepaling op aarde, zijn hierop gebaseerd.

Dit is een nauwkeurige definitie, maar de waarde is niet exact gelijk aan de oorspronkelijke definitie. De gemiddelde zonnedag is iets langer en neemt, als gevolg van een langzaam afnemende rotatiesnelheid van de aarde, ook geleidelijk toe (gemiddeld 1,7 ms per eeuw). De belangrijkste oorzaak hiervan ligt in de getijdenwerking door de maan.

Er ontstaat dus een steeds groter verschil tussen de zonnetijd en de tijd volgens de atoomklokken. Als dit verschil groter dreigt te worden dan 1 seconde, wordt de atoomklok met 1 seconde bijgesteld. Deze extra seconde heet schrikkelseconde. Schrikkelseconden worden aangekondigd door de International Earth Rotation and Reference Systems Service (IERS).