Toeslagenaffaire

De toeslagenaffaire (ook bekend als toeslagenschandaal of kinderopvangtoeslagenaffaire) is een Nederlandse bestuurlijke en politieke affaire als gevolg van onterechte verdenkingen van fraude met toeslagen, een strikt terugvorderingsbeleid en een rigide uitvoering van wet- en regelgeving door bestuursorganen, deels op wens van een meerderheid van de volksvertegenwoordiging. Het ging om een samenspel van meerdere factoren, op verschillende niveaus, in politiek, bestuur, rechterlijke macht, pers en maatschappij, waarbij jarenlang de structurele corrigerende mechanismen van de democratische rechtsstaat onvoldoende functioneerden. De kwestie haalde de pers vanaf 2017 met kinderopvangtoeslagen, maar later bleek dat er vanaf 2004 soortgelijke problematiek speelde bij de huurtoeslag, de zorgtoeslag, het kindgebonden budget en de inkomstenbelasting. Volgens onderzoeken was er in sommige gevallen sprake van institutioneel racisme, institutionele vooringenomenheid en schending van de grondbeginselen van de rechtsstaat.

In de periode van 2004 tot 2019 ging het bij de kinderopvangtoeslag naar schatting om 26.000 ouders met 70.000 kinderen die gedupeerd waren. Zij hadden – vaak kleine – fouten gemaakt of waren verkeerd voorgelicht door gastouderbureaus of kinderopvangcentra en moesten op grond van het door de regering gewenste strenge fraudebeleid en een rechtlijnige uitvoering daarvan, de volledige toeslag terugbetalen. Veel getroffen ouders raakten hierdoor in de schulden, die in sommige gevallen opliepen tot tienduizenden of zelfs honderdduizenden euro's. Sommige van de gedupeerden kregen als gevolg daarvan te maken met een diepgaande ontwrichting van hun leven door onder meer verlies van baan of huis en/of psychische problemen. Ook werden kinderen door jeugdzorg uit huis geplaatst.

In de Tweede Kamer namen in het bijzonder de leden Pieter Omtzigt, Renske Leijten en Farid Azarkan het op voor de gedupeerden. In 2019 trad in verband met deze kwestie staatssecretaris van Financiën Menno Snel af, die toen verantwoordelijk was voor de Belastingdienst. Na afronding van een diepgaand onderzoek vanuit de Tweede Kamer, door de Parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag onder voorzitterschap van Chris van Dam, trok voormalig minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Lodewijk Asscher zich in januari 2021 terug als PvdA-lijsttrekker. Enkele dagen later diende het voltallige kabinet-Rutte III zijn ontslag in en stapte voormalig staatssecretaris van Financiën Eric Wiebes per direct op als minister. Het ontslag leidde tot vervroegde verkiezingen in maart 2021.