Back مروحة دافعة Arabic Pər AZ Вінт BE Вінт BE-X-OLD Cangkirik BJN Hèlice (tecnologia) Catalan Propel Danish Propeller German Έλικας Greek Propeller English
Propell (opphavleg frå latin propellere, å drive framover) er eit nav utstyrt med vengar (blad) som er utforma slik at innretninga kan ta seg fram i luft eller vatn ved å rotere, og soleis nyttast til framdrift for fartøy som går i luft eller vatn, som til dømes fly, helikopter, luftskip, skip eller båtar.
Propellar kan òg nyttast til å flytte luft eller anna gass, til dømes i form av vifter som set luft i rørsle for å kjøle ned personar i varme rom, og dei kan nyttast som drivverk for ulike maskinar og innretningar ved å late strøymande vatn eller gass i ein turbin, eller vinden, drive dei rundt. Innretningar med propellar som vert drivne av vinden vert vanlegvis kalla vindmøller jamvel om dei ikkje produserer mjøl, men til dømes elektrisitet.
For båtar og skip har det sidan midten av 1800-talet vore nytta propellar plassert under vasslina akterut og drive av dampmaskinar ombord, seinare òg av andre typar forbrenningsmotorar. Propellar avløyste snøgt dei skovlehjula akterut eller på kvar side av skipa som til dess hadde vore den einaste måten å utnytta maskinkraft til framdrift av skip, som på grunn av skovlehjula vert kalla hjuldamparar.
Moderne propellar for båtar og skip har vanlegvis stillbare blad som gjev propellen optimal verknad under ulike tilhøve. Større båtar og skip er ofte òg utstyrt med ein eller fleire tverrstilte propellar i tunnelar i baugpartiet (framparten av skipet eller båten) for å gjere navigeringa lettare i hamneområda, inn til kai og elles i tronge og vanskelege farvatn.
På fly har propellar vore den einaste praktiske framdriftsinnretninga fram til jetmotoren kom i vanleg bruk. Dei fleste propellflya har propellen eller propellane plassert slik at flyet vert drege av dei, men det finst òg fly som er utstyrt med motorar med propellar plassert slik at dei skyver flyet. Moderne flypropellar har vanlegvis stillbare propellblad som gjer at propellen kan få optimal verknad under ulike tilhøve.
Eit helikopter har ein stor propell, vanlegvis kalla rotor, plassert vassrett oppå fartøyet, som både lyfter fartøyet og driv det framover. Denne propellen er eigenleg eit sett med roterande vengar som er så store at det er naudsynt med ein tverrstilt propell, òg kalla rotor, heilt bak på fartøyet for å motverke rotasjonskrafta frå desse roterande vengane, og soleis hindre at sjølve helikopteret roterer i staden for vengane. På store helikopter med to roterande vengar, roterer dei i motsett lei i høve til kvarandre for å oppnå same verknaden den tverrstilte halepropellen elles gjev.