Aleksandras Stulginskis

Aleksandras Stulginskis

Data urodzenia	26 lutego 1885
Data śmierci	22 września 1969
Prezydent Litwy
Okres	od maj 1918 do maj 1926
Przynależność polityczna	chadecja
Poprzednik	Antanas Smetona
Następca	Kazys Grinius
p.o. Prezydent Litwy
Okres	od 19 grudnia 1926 do 19 grudnia 1926
Poprzednik	Jonas Staugaitis
Następca	Antanas Smetona
Wicepremier Litwy
Okres	od 12 marca 1919 do 12 kwietnia 1919
Multimedia w Wikimedia Commons

Aleksandras Stulginskis (wymowa^ⓘ) (ur. 26 lutego 1885 w Kutaliai koło Taurogów, zm. 22 września 1969 w Kownie) – litewski polityk, założyciel litewskiej chadecji (LKD – Litewscy Chrześcijańscy Demokraci), wicepremier i dwukrotny prezydent Litwy.

Urodził się w rodzinie posiadaczy ziemskich. Uczył się w szkole elementarnej w Kaltinenai, później uczęszczał do słynnego gimnazjum w Lipawie, po którego ukończeniu zapisał się do Akademii Teologicznej w Kownie. W późniejszym okresie kontynuował studia z zakresu filozofii i teologii na austriackiej uczelni w Innsbrucku. Nie zdecydował się jednak na święcenia kapłańskie i podjął studia w Instytucie Agronomii w Halle, które ukończył w roku 1913. Przed wojną pisywał artykuły w litewskiej prasie na temat rolnictwa, podczas okupacji niemieckiej zaś działał w ruchu pomocy ofiarom wojny, korespondował do gazet oraz prowadził kursy dla nauczycieli. Przez długi czas szefował stowarzyszeniu „Rytas” („Świt”), pod Wilnem uprawiał ogród, z którego dochody przekazywał sierotom. W 1918 r. zaczął wydawać gazetę „Ukininkas” („Rolnik”), „Ukininko kalendorius” („Kalendarz rolnika”).

Był jednym z założycieli litewskiej chadecji, przewodniczącym jej Komitetu Centralnego. Zapisał się również jako współautor memorandum do prezydenta Wilsona o uznanie litewskiej państwowości przez Stany Zjednoczone. W przeciwieństwie do Antanasa Smetony orientował się politycznie na państwa Ententy. Zasłużył się jako jeden ze współorganizatorów Konferencji Litewskiej w Wilnie, za co wybrano go do Rady Państwa (Taryby). 16 lutego 1918 podpisał akt niepodległości. Po zakończeniu wojny szefował komisji ds. uchodźców, bardzo wiele pomógł Litwinom wracającym z Rosji sowieckiej. Występował przeciwko planom litewskich monarchistów, pomysł osadzenia na tronie Mendoga II uważał za farsę, nie licującą z powagą państwa litewskiego. Opowiadał się jednoznacznie za Litwą republikańską i demokratyczną. Organizował wojsko litewskie w celu odparcia ataków bolszewików oraz armii polskiej.

W gabinecie Dovydaitisa pełnił funkcję zastępcy premiera i ministra spraw zagranicznych, później szefował resortowi rolnictwa i opieki społecznej. W maju wybrano go na marszałka konstytucyjnego Seimasu i zarazem szefa państwa, którą to funkcję sprawował do maja 1926 roku.

Po wojskowym zamachu stanu z 17 grudnia 1926 wybrano Stulginskisa na szefa Seimasu i był nim aż do rozwiązania nieprzychylnego Smetonie parlamentu. Później osiadł w majątku niedaleko Kretyngi i pisywał do czasopisma „XX amżius” („Wiek dwudziesty”). Brał udział w pierwszym Światowym Kongresie Litwinów w 1938 w Kownie, gdzie wygłosił dramatyczną mowę w obronie demokracji i praw obywatelskich – przeciwko reżimowi Smetony. Pierwsze lata sowieckiej okupacji spędził w majątku Jokubavas. Nie ominęła go jednak radziecka lista proskrypcyjna i w czerwcu 1941 r. został aresztowany i deportowany do łagru pod Krasnojarskiem (żonę zesłano do republiki Komi).

W 1952 r. już oficjalnie skazany na 25 lat łagrów, za „antysocjalistyczną i klerykalną działalność” w międzywojniu. Po śmierci Stalina zwolniony, nie zdecydował się na emigrację i powrócił w 1956 roku do kraju. Zamieszkał wraz z żoną w Kownie, gdzie zmarł 22 września 1969. Pochowano go na cmentarzu Poniemuńskim w Kownie.