Beryl (pierwiastek)

Ten artykuł dotyczy pierwiastka chemicznego. Zobacz też: inne znaczenia.

Beryl

lit ← beryl → bor
– ↑ Be ↓ Mg 4 Be
Wygląd
stalowoszary
Widmo emisyjne berylu
Ogólne informacje
Nazwa, symbol, l.a.	beryl, Be, 4 (łac. beryllium)
Grupa, okres, blok	2 (IIA), 2, s
Stopień utlenienia	II
Właściwości metaliczne	metal ziem alkalicznych
Właściwości tlenków	amfoteryczne
Masa atomowa	9,0122 ± 0,0001[4][a]
Stan skupienia	stały
Gęstość	1848 kg/m³
Temperatura topnienia	1287 °C[1]
Temperatura wrzenia	2471 °C[1]
Numer CAS	7440-41-7
PubChem	5460467
Właściwości atomowe Promień • atomowy • walencyjny • van der Waalsa 112 pm 90 pm 153 pm Konfiguracja elektronowa [He]2s2 Zapełnienie powłok 2, 2 (wizualizacja powłok) Elektroujemność • w skali Paulinga • w skali Allreda 1,57 1,47 Potencjały jonizacyjne I 899,5 kJ/mol II 1757,1 kJ/mol III 14848,7 kJ/mol
Właściwości fizyczne Ciepło parowania 292,40 kJ/mol Ciepło topnienia 12,20 kJ/mol Ciśnienie pary nasyconej 4180 Pa Konduktywność 31,3×106 S/m Ciepło właściwe 1825 J/(kg·K) Przewodność cieplna 201 W/(m·K) Układ krystalograficzny heksagonalny Twardość • w skali Mohsa 5,5 Prędkość dźwięku 13000 m/s Objętość molowa 4,85×10−6 m³/mol
Najbardziej stabilne izotopy izotop wyst. o.p.r. s.r. e.r. MeV p.r. 7Be {syn.} 53,12 dni w.e. 0,862 7Li 9Be 100% stabilny izotop z 5 neutronami 10Be ślady 1,51×106 lat β− 0,556 10B 11Be {syn.} 13,8 s β− 11,506 11B
Niebezpieczeństwa Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2011-10-02] Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Na podstawie Rozporządzenia CLP, zał. VI[2] Niebezpieczeństwo Zwroty H H301, H315, H317, H319, H330, H335, H350i, H372 Zwroty P P201, P260, P280, P284, P301+P310, P305+P351+P338[5] NFPA 704 Na podstawie podanego źródła[3] 0 3 3   Numer RTECS DS1750000
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa)
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Beryl (Be, łac. beryllium) – pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 4, metal należący do drugiej grupy głównej układu okresowego. Stosunkowo rzadko występuje we Wszechświecie, z reguły jako produkt spalacji większych jąder atomowych pod wpływem promieniowania kosmicznego.

W związkach przyjmuje II stopień utlenienia. Naturalnie występuje jedynie w połączeniu z innymi pierwiastkami w minerałach. Ważniejszymi kamieniami szlachetnymi zawierającymi ten pierwiastek są akwamaryn, szmaragd i chryzoberyl.

W postaci wolnej beryl jest twardym, lekkim i kruchym metalem o stalowoszarej barwie. Jedynym jego stabilnym izotopem jest 9
Be. Został odkryty przez Louisa Vauquelina w 1798 roku^[6].

Dodany jako pierwiastek stopowy do glinu, miedzi, żelaza i niklu, znacznie zmienia ich właściwości fizyczne. Narzędzia wykonane ze stopów berylu z miedzią są twarde, trwałe i nieiskrzące. W zastosowaniach konstrukcyjnych, połączenie wysokiej sztywności, stabilności termicznej, przewodności cieplnej oraz niskiej gęstości (1,85 gęstości wody) czyni beryl materiałem odpowiednim do produkcji podzespołów samolotów, rakiet, statków kosmicznych i satelitów. Z powodu niskiej gęstości i masy atomowej przepuszcza promienie rentgenowskie oraz innego rodzaju promieniowanie jonizujące. Z tego względu stanowi najpowszechniejszy materiał do produkcji okien w aparaturze rentgenowskiej oraz komponentów wykorzystywanych do eksperymentów fizyki cząstek elementarnych. Wysoka przewodność cieplna berylu i tlenku berylu pozwoliła na wykorzystanie w systemach do zarządzania ciepłem.

Komercyjne wykorzystanie tego pierwiastka wymaga zastosowania odpowiedniego systemu odprowadzenia pyłu oraz sterowania przemysłowego ze względu na toksyczność pyłów zawierających beryl. U niektórych ludzi mogą one wywołać zagrażającą życiu chorobę alergiczną, zwaną berylozą. Uczulenie na beryl dotyczy około 16% populacji.