Ceramika artystyczna

Ceramika artystyczna – artystycznie ukształtowane i zdobione wyroby ceramiczne.

Glina, podstawowy materiał ceramiki artystycznej, charakteryzuje się z jednej strony plastycznością, zaś z drugiej zdolnością do przemiany w procesie wypalenia w twardy materiał, który jest odporny na większość czynników korodujących metale i tworzywa nieorganiczne. Wypalana w niższej temperaturze ceramika o czerepie porowatym w pewnym stopniu nadal przepuszcza wodę, co nie ma miejsca w przypadku wypalanej w wyższej temperaturze ceramiki o czerepie spieczonym (kamionki lub porcelany). Aby uniknąć porowatości początkowo używano pokostu, później zaś zaczęto pokrywać ceramikę szkliwem, które często pełni również funkcję dekoracyjną. Inne metody dekoracji ceramiki to m.in. odciskanie, aplika, rycie (w tym sgraffito), nacinanie, nakłuwanie i malowanie. Ceramikę najpierw lepiono, później zaś toczono na kole garncarskim i odlewano. Współcześnie stosuje się również takie metody formowania ceramiki artystycznej jak toczenie i prasowanie z mas półsuchych.

Historia ceramiki artystycznej sięga 29 do 25 tys. lat p.n.e. Pierwsza ceramika artystyczna wytwarzana przez profesjonalnych rzemieślników pojawiła się na Bliskim Wschodzie. To również stamtąd pochodzą jedne z pierwszych przykładów zastosowania koła garncarskiego oraz pierwsze prymitywne formy szkliwa. Starożytni Grecy i Rzymianie wytwarzali różne rodzaje ceramiki o czerepie porowatym, jednak w Cesarstwie Rzymskim rozwinęła się również ceramika o szkliwie ołowiowym, oparta na osiągnięciach Starożytnych Egipcjan. Pod koniec II tysiąclecia p.n.e. w Chinach wypalono pierwsze naczynia z kamionki, zaś w I tysiącleciu n.e. powstała w nich porcelana. Aż do XVIII wieku Chiny pozostawały najbardziej zaawansowanym technologicznie producentem ceramiki, zaś w ich cieniu rozwijały się ceramika koreańska i japońska. Pod wpływem chińskiej porcelany muzułmańscy ceramicy w IX wieku opracowali nową szkliwioną ceramikę o czerepie porowatym, która dała początek różnym odmianom fajansu. W późnym średniowieczu w Europie zaczęto rozwijać różne odmiany kamionki, zaś w XVIII wieku opracowano technologię produkcji porcelany, przełamując tym samym chiński monopol. W drugiej połowie XVIII wieku produkcja ceramiki zaczęła ulegać głębokim przemianom związanym z rewolucją przemysłową, która ostatecznie doprowadziła do zatracenia jej rzemieślniczego charakteru i oparcia się na produkcji masowej, możliwej dzięki ciągle rozwijanym nowym technologiom. Jednocześnie począwszy od drugiej połowy XIX wieku rozwijała się działalność indywidualnych ceramików, którzy produkowali naczynia pojedynczo lub w niewielkich seriach, koncentrując się na ich wartości artystycznej. Ten dualizm produkcji masowej oraz drobnej wytwórczości o charakterze czysto artystycznym pozostaje jedną z głównych cech dzisiejszej ceramiki artystycznej.