Czarny rynek

Ten artykuł od 2018-06 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.

Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Czarny rynek – potoczne określenie oznaczające zarówno obrót nielegalnymi towarami i usługami (w takim znaczeniu nie należy mylić go z szarą strefą, która obejmuje nielegalny obrót legalnymi towarami i usługami^[1]), jak każdy obrót dokonywany niezgodnie z obowiązującym w danym kraju prawem^[2]. Czarny rynek polega m.in. na odpłatnym:

• obrocie towarami nielegalnymi (np. narkotykami, bronią, ludźmi),
• obrocie towarami pochodzącymi z przemytu,
• rozpowszechnianiu materiałów objętych prawem autorskim bez zezwolenia,
• wykonywania usług nielegalnych,
• bimbrownictwie,
• handlu nielegalnie wyciętym drewnem,
• handlu nielegalnymi przedmiotami pochodzenia zwierzęcego (np. kością słoniową, rogami nosorożców),
• handlu ludzkimi organami (nazywanego również czerwonym rynkiem),
• handlu legalnymi towarami, lecz pochodzącymi z kradzieży,
• handlu przemyconymi zagranicznymi towarami z pominięciem podatków (akcyza, VAT),
• handlu walutami po kursie innym niż ustalony przez bank centralny kurs sztywny,
• handel towarami po innym kursie niż cena uregulowana ustawowo,
• sprzedaż towarów za cenę wyższą lub niższą, niż wynosi granica określona przez wyroki urzędów antymonopolowych.

Do uczestnictwa podmiotów gospodarczych w czarnym rynku może prowadzić:

• skłonność do unikania płacenia podatków (VAT, PIT, CIT itd.),
• chęć ukrycia źródła uzyskanego majątku,
• opłacalność uczestnictwa w czarnym rynku.

Czarny rynek jest polem działania dla m.in. świata przestępczego, który ze względu na nielegalność prowadzonych transakcji nie może ujawnić źródeł dochodów. Czarny rynek bardzo silnie rośnie w sytuacji wojny, kiedy zniszczenia wojenne i poważne ograniczenie roli państwa nie pozwala na walkę z wszelkiego rodzaju przestępczością.

Od 2014 r. szacunki dotyczące wielkości czarnego rynku są uwzględniane przy liczeniu produktu krajowego brutto^[3].

Charakterystyczną cechą czarnego rynku jest wycena sprzedawanych towarów. Jeżeli sprzedawane dobro pochodzi z kradzieży, wówczas jest ono sprzedawane poniżej ceny rynkowej, ponieważ koszty związane z opodatkowaniem i gwarancjami nie obejmują czarnego rynku. Z drugiej strony, w sytuacji gdy proces produkcji danego towaru wymaga odpowiedniej wiedzy i nakładów pracy, jego transport wiąże się z niebezpieczeństwem, zaś państwo surowo karze handel danym dobrem, wówczas jego cena jest znacznie wyższa w porównaniu z jego ceną rynkową.