Czechy

Ten artykuł dotyczy państwa. Zobacz też: inne znaczenia.

Republika Czeska

Česká republika

Herb Flaga
Dewiza: Pravda vítězí (Prawda zwycięża)
Hymn: Kde domov můj? (Gdzie mój dom?)
Ustrój polityczny	republika parlamentarna[1]
Konstytucja	Konstytucja Czech
Stolica	Praga
Data powstania	1 stycznia 1993
Prezydent	Petr Pavel
Premier	Petr Fiala
Powierzchnia	78 868 km²
Populacja (2024) • liczba ludności	10 900 555[2]
• gęstość	138,2 os./km²
Kod ISO 3166	CZ
Waluta	korona czeska (CZK)
Telefoniczny nr kierunkowy	+420
Domena internetowa	.cz
Kod samochodowy	CZ
Kod samolotowy	OK
Strefa czasowa	UTC +1 – zima UTC +2 – lato
Narody i grupy etniczne	Czesi: 93,8%[3] Morawianie: 5%[3] Słowacy: 1,3%[a][3]
Język urzędowy	czeski[4]
PKB (2023)  • całkowite   • na osobę	330,48 mld[5] USD 31 368[5] USD
PKB (PSN) (2023)  • całkowite   • na osobę	536,91 mld[5] dolarów międzynar. 50 961[5] dolarów międzynar.
Położenie na mapie
Multimedia w Wikimedia Commons
Wiadomości w Wikinews
Cytaty w Wikicytatach
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach

Czechy^[6], Republika Czeska^[7] (cz. Česko, Česká republika [ˈt͡ʃɛska: ˈrɛpublɪka] ( odsłuchaj)) – unitarne^[8] państwo śródlądowe w Europie Środkowej, istniejące od 1 stycznia 1993, po podziale Czechosłowacji na Czechy i Słowację. Od północy graniczy z Polską, od zachodu i północnego zachodu z Niemcami, od południa z Austrią, a od wschodu ze Słowacją^[9]. Stolicą i największym miastem Czech jest Praga. Państwo składa się z trzech historycznych krain – Czech właściwych, Moraw i Śląska Czeskiego^[10]. Na powierzchni 78 866 km² żyje ponad 10,5 mln osób, z czego 94% to Czesi. Państwo czeskie dzieli się na czternaście krajów. Czechy są republiką parlamentarną, demokratycznym państwem prawa o liberalnym systemie rządów, opartym na swobodnej rywalizacji partii i ruchów politycznych^[11]. Głową państwa jest prezydent. Naczelnym organem władzy ustawodawczej jest parlament z Izbą Poselską i Senatem, władzy wykonawczej rząd z czternastoma ministerstwami, a władzy sądowniczej Sąd Konstytucyjny i Sąd Najwyższy. Czechy są członkiem wielu organizacji międzynarodowych, m.in. ONZ, Unii Europejskiej, NATO, strefy Schengen, Rady Europy, OECD i Grupy Wyszehradzkiej.

Według Banku Światowego Czechy należą do 31 najbogatszych krajów świata pod względem dochodów per capita^[12][13]. Procent mieszkańców Czech żyjących poniżej progu ubóstwa jest znikomy^{[14][15][16][17][18]}. Czechy wykazują stosunkowo niewielki stopień nierówności w dochodach pomiędzy najbogatszymi i najbiedniejszymi obywatelami oraz stosunkowo zrównoważoną redystrybucję majątku. Bezrobocie jest od dłuższego czasu na niskim poziomie, znacznie poniżej średniej krajów rozwiniętych^[19]. Na podstawie danych Institute for Economics and Peace zawartych w Global Peace Index Czechy są 10. najbezpieczniejszym krajem świata pod względem zagrożenia wojną i występowania przestępczości fizycznej^[20]. W indeksie śladu ekologicznego Czechy są w porównaniu do pozostałych krajów rozwiniętych znacznie mniejszym dłużnikiem ekologicznym^[21][22][23], jednak na osobę są największym emitentem CO₂ w UE^[24].

Według Indeksu poziomu korupcji prowadzonego przez Transparency International, w 2015 r. Czechy znajdowały się na 10. miejscu wśród krajów w UE^[25].