Dilofozaur

Dilofozaur
	Dilophosaurus
	Welles, 1970
	Okres istnienia: jura wczesna; 193 mln lat temu PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q ↓
	; Dilophosaurus wetherilli, Muzeum Geologiczne Państwowego Instytutu Geologicznego
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Podgromada	diapsydy
Nadrząd	dinozaury
Rząd	dinozaury gadziomiedniczne
Podrząd	teropody
Rodzina	dilofozaury
Rodzaj	dilofozaur
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Dilofozaur (Dilophosaurus) – rodzaj dinozaura, teropoda żyjącego w Ameryce Północnej w epoce jury wczesnej, około 193 milionów lat temu. Trzy szkielety odkryto w północnej Arizonie w 1940, dwa najlepiej zachowane zebrano w 1942. Największą kompletnością cechuje się holotyp umieszczony początkowo w nowym gatunku rodzaju megalozaur jako M. wetherilli przez Samuela Wellesa w 1954. Welles znalazł większy szkielet należący do tego samego gatunku w 1964. Zrozumiał, że zwierzę nosiło grzebienie na czaszce i przeniósł je do odrębnego rodzaju Dilophosaurus w 1970, tworząc Dilophosaurus wetherilli. Nazwa rodzajowa oznacza "dwugrzebieniowego jaszczura", epitet gatunkowy upamiętnia Johna Wetherilla, członka rady Nawaho. Później znaleziono kolejne okazy, w tym młodocianego. Zwierzęciu przypisano też odciski stóp, w tym ślady odpoczynku. Kolejny gatunek, Dilophosaurus sinensis z Chin, nazwano w 1993, jednak później przeniesiono go do odrębnego rodzaju sinozaur.

Mierząc około 7 m długości i ważąc jakieś 400 kg, dilofozaur należał do najwcześniejszych wielkich dinozaurów drapieżnych, chociaż był mniejszy od późniejszych teropodów. Cechował się smukłością i lekką budową, miał proporcjonalnie dużą, ale delikatną czaszkę. Pysk miał wąski, a w szczęce poniżej nozdrza była przerwa bądź zagięcie. Para podłużnych, płytowatego kształtu grzebieni sterczała na czaszce, przypominając dzisiejsze kazuarowate. Żuchwa była smukła i delikatna z przodu, z tyłu głęboka. Długie, zakrzywione, cienkie zęby były spłaszczone bocznie. Te umocowane w żuchwie ustępowały wielkością górnym odpowiednikom. Większość z nich cechowało ząbkowanie przedniego i tylnego brzegu. Długa szyja wspierała się na wydrążonych kręgach, bardzo lekkich. Silne kończyny górne miały długie i smukłe kości. Ręce kończyły się czterema palcami: pierwszy był krótki, ale zakończony dużym pazurem, następne były dłuższe i smuklejsze, zaopatrzone w mniejsze pazury, ostatni palec był szczątkowy. Kość udowa była masywna, stopy tęgie, palce zakończone dużymi szponami.

Dilophosaurus należy do rodziny dilofozaurów wraz z drakowenatorem. Grupa ta leży na drzewie rodowym dinozaurów pomiędzy Coelophysidae i późniejszymi teropodami. Dilophosaurus prowadził aktywny tryb życia, poruszał się na dwóch nogach, mógł polować na dużą zdobycz, ale także żywić się mniejszymi zwierzętami, także rybami. Nie poznano funkcji grzebieni. Do walki były zbyt słabe, ale mogły służyć w popisach godowych w doborze płciowym czy do rozpoznawania się zwierząt tego samego gatunku. Zwierzęta mogły rosnąć szybko, przybierając na wadze 30-35 kg rocznie na początku swego życia. Holotyp przedstawia liczne paleopatologie, jak wygojone urazy i objawy anomalii rozwojowych. Dilophosaurus znany jest z formacji Kayenta – żył wśród takich dinozaurów, jak megapnozaur i Sarahsaurus. Przedstawiono go w "Parku Jurajskim", zarówno powieści, jak i filmie, gdzie wyposażono go w fikcyjną zdolność plucia jadem i rozwijania kołnierza na szyi, zmniejszono go też względem rzeczywistych wymiarów. W 2017 dilofozaur uznany został za dinozaura stanowego Connecticut.