Fasces (w tym znaczeniu plurale tantum, od łac.fascis „wiązka”) lub rózgi liktorskie – obwiązany rzemieniem pęk rózg, czasem z zatkniętym weń toporem (wojennym) o podwójnym żelaznym ostrzu[1].
Fasces pierwotnie stanowiły symbol władzy każdego etruskiego króla – lukumona (lucumo), niesiony przez jego liktorów (lictores), stanowiących osobistą ochronę władcy.
Fasces w tej samej funkcji, z prawie identycznym rytuałem, zostały przejęte przez starożytnych Rzymian. Były noszone przed cesarzem i najwyższymi urzędnikami rzymskimi przez liktorów, których liczba była uzależniona od rangi i miejsca pojawienia się dostojnika[2]. Czasami liktorzy towarzyszyli obywatelom rzymskim podczas specjalnych wydarzeń, np. pogrzebów lub kiedy dochodziło do pojednania, co miało wyrażać wdzięczność Miasta. Rzymskie fasces różniły się od etruskich tym, że topór (zatknięty w wiązkę poza pomerium lub w czasie wojny) miał tylko jedno żelazne ostrze[1].
W czasach nowożytnych rózgi liktorskie stały się symbolem:
przed 1914 ruchów lewicowych i włoskich rewolucjonistów[3][4];
ruchu faszystowskiego (nazwa faszyzm pochodzi od wł. fasci) i narodowosocjalistycznego;
wszechwładzy i siły państwa; w tym charakterze wykorzystywany m.in. powszechnie w faszystowskich Włoszech i nazistowskich Niemczech oraz okazjonalnie w sanacyjnej Polsce (np. zachowane do dziś liczne rzymskie fasces na elewacji gmachuSejmu Śląskiego i Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach, podkreślające supremację Rzeczypospolitej Polskiej nad autonomicznym Śląskiem[5]). W latach 1824–1826, z inicjatywy Stanisława Staszica i według projektu S. Stompfa, wzniesiono na wzgórzu Zamku królewskiego w Lublinie nową budowlę w stylu neogotyku angielskiego, przeznaczoną na więzienie Królestwa Kongresowego, z fasces etruskimi na dwóch wieżach wjazdowych oraz na zwieńczeniu Baszty.
↑ abM. Jaczynowska, Historia starożytnego Rzymu. PWN, Warszawa 1988, s. 19–20.
↑V. Bukowska-Wilk, „Osobliwe filtry są...“, „Studia Norwidiana”, 24–25, 2006–2007, s. 193, przypis nr 2.
↑ abM. Marszał, Faszyzm i jego oblicza, [w:] Varia doctrinalia, red. Ł. Machaj, Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa, Wrocław 2012, s. 26.
↑R. Paxton, Anatomia faszyzmu, Poznań 2005, s. 2 [cyt. za: R. Broniarek, Ruch Narodowo-Radykalny „Falanga” w świetle pism programowych, Dom Wydawniczy Ostoja, Krzeszowice 2011, s. 23. ISBN 978-83-60048-73-3].