Gmina obwarzankowa

Gmina obwarzankowa – określenie gminy wiejskiej w Polsce, mającej siedzibę w nienależącym do niej mieście (zlokalizowanym w odrębnej gminie miejskiej), użyte w 2013 roku^[1] przez Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji^[2]. Zdefiniowano 158 takich gmin, z czego 14 miało siedzibę w mieście na prawach powiatu^[2].

W opublikowanym w 2013 roku raporcie „Ocena sytuacji samorządów lokalnych” resort administracji wskazał na wysokie koszty utrzymywania podwójnej administracji i występowanie zjawiska pasażera na gapę – mieszkańca płacącego podatki w gminie wiejskiej, ale korzystającego z usług miejskich^[3]. Propozycja włączania gmin obwarzankowych w struktury miejskie nie spotkała się z entuzjazmem władz tych gmin, które wskazują na nieopłacalność takiego przedsięwzięcia. W odpowiedzi ministerstwo zapowiedziało przygotowanie nowych przepisów, dzięki którym taka integracja stałaby się bardziej opłacalna, zaznaczając jednocześnie, że łączenie się powinno być dobrowolne^[4]. Do lipca 2015 roku tylko jedna gmina obwarzankowa – Zielona Góra – została połączona z miastem, powodując jednocześnie zmianę granic powiatowych, ponieważ Zielona Góra jest miastem na prawach powiatu^[5].

Pod względem konfiguracji przestrzennej, wiele gmin obwarzankowych składa się z obszarów zenklawizowanych (na przykład Tarnów, Sanok). Mimo pryncypiów dążenia do spójności terytorialnej (unikania tworzenia enklaw), w przypadku gmin obwarzankowych ma to mniejsze znaczenie pod kątem sprawnego funkcjonowania gminy, ponieważ urząd gminy nie mieści się na terenie gminy, lecz w mieście, które równocześnie enklawizuje gminę.