Heike monogatari

Heike monogatari (jap. 平家物語) – anonimowy japoński epos rycerski z gatunku gunki-monogatari, opowiadający o rywalizacji rodów Taira (Heike) i Minamoto (Genji) w XII-wiecznej Japonii^[1].

Epos opisuje długi ciąg wydarzeń, których kulminacją była toczona w latach 1180–1185 wojna Gempei^[1][2]. Można go podzielić na trzy wyraźnie odrębne części. Główną postacią pierwszej części utworu jest Kiyomori Taira, w drugiej i trzeciej na pierwszy plan wysuwają się przedstawiciele rodu Minamoto: Yoshinaka, Yoritomo i Yoshitsune. Finalnym elementem narracji jest bitwa w zatoce Dan-no-Ura, która zakończyła się ostateczną klęską rodu Taira^[3]. W utworze silnie podkreślono wątki wypływające z myśli buddyjskiej: nietrwałość rzeczy i sprawiedliwą odpłatę za popełnione czyny^[2].

Utwór zachował się w około 80 wariantach, różniących się długością. Część z nich przeznaczona jest do czytania, część natomiast do melorecytacji. Niemożliwe jest wskazanie konkretnego autora, a utwór najprawdopodobniej rozwijał się stopniowo na drodze kompilacji różnych tekstów^[1]. Zasadniczy zrąb eposu datowany jest na okres między 1202 a 1221 rokiem^[3], najbardziej znana wersja przeznaczona do melorecytacji pochodzi natomiast z 1371 roku^[1][3]. Przepełniony ideałami moralnymi charakterystycznymi dla klasy samurajów tekst Heike monogatari stanowił przez wieki źródło natchnienia dla innych pisarzy, adaptowany był na potrzeby teatru nō i kabuki, a współcześnie przenoszony na ekrany^[1][3].