Leksem

Leksem, wyraz słownikowy^[1] – wyraz rozumiany jako abstrakcyjna jednostka systemu słownikowego języka. Leksem niesie ze sobą określone znaczenie leksykalne (rzeczowe) oraz zasób funkcji gramatycznych wyrażanych przy użyciu form wyrazowych, które reprezentują leksem w tekście^[1][2]. Przykładowo wyrazy czytać, czytam, czytali, przeczytasz są formami tego samego leksemu. W słownikach z reguły nie podaje się dużej liczby form wyrazowych, lecz jedynie leksem w postaci podstawowej^[2]. Pokrewnym pojęciem jest lemma, czyli kanoniczna, podstawowa forma leksemu, która jest tradycyjnie wykorzystywana w słownikach (forma słownikowa). Lemma może być reprezentowana przez jeden wyraz tekstowy.

Wskutek derywacji z danego leksemu mogą powstawać kolejne leksemy; wyrazy pochodne są rozpatrywane jako odrębne leksemy, mimo że mają wspólny rdzeń^[2]. Czasem leksem pokrywa się z pojedynczym wyrazem, np. wczoraj, miło (wyrazy nieodmienne)^[1].

Pojęcie to dotyczy również informatyki (języki programowania), gdzie leksem to podstawowa jednostka leksykalna, na jaką jest dzielony tekst kodu źródłowego. Odnosi się zarówno do kompilatorów, jak i interpreterów.