Organellum

Organellum – każda oddzielona od cytozolu błoną plazmatyczną struktura występująca w cytoplazmie komórki, wyspecjalizowana do pełnienia określonej funkcji^[1]. Komórka prokariotyczna nie zawiera organellów komórkowych, co odróżnia ją od komórki eukariotycznej. Genofory (nukleoidy) i rybosomy nie są organellami, gdyż nie są oddzielone od otoczenia błoną komórkową^[2]. Komórki eukariotyczne zawierają podstawowy zestaw organellów błonowych.

Organella^[3]:

• jądro komórkowe
• mitochondria
• plastydy, czyli chloroplasty, chromoplasty itp.
• wakuola
• siateczka śródplazmatyczna, czyli retikulum endoplazmatyczne
• lizosomy
• aparat Golgiego
• endosomy
• peroksysom
• glioksysom

Uwaga: W języku polskim termin „organellum” często używany jest w węższym znaczeniu, to znaczy z wykluczeniem jądra komórkowego (patrz: cytoplazma).

Niektóre organella komórek eukariotycznych (mitochondria oraz plastydy) pochodzą od endosymbiotycznych bakterii. Są one otoczone podwójną błoną, posiadają własny, niezależny od jądra komórkowego materiał genetyczny w postaci kolistej cząsteczki DNA oraz własne, inne od cytoplazmatycznych, rybosomy^[3].

Innym organellum otoczonym podwójną błoną jest jądro komórkowe, jednak nie ma wielu danych sugerujących, że jest również pochodzenia endosymbiotycznego. Bardziej prawdopodobne jest, że otoczka jądra komórkowego, jak i inne błony organellów komórkowych, prócz plastydów i mitochondriów (retikulum endoplazmatyczne, aparat Golgiego, endosomy, lizosomy), powstały poprzez inwaginację (wpuklenie) błony komórkowej^[3]. Istnieją też sugestie, że wici komórek eukariotycznych są również efektem dawnej endosymbiozy, ale jak dotąd brak na to dowodów.