Plezjozaury

Plezjozaury

Plesiosauria
de Blainville, 1835
Okres istnienia: 240–65 mln lat temu PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q 240/65 240/65
Dolichorhynchops
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Podgromada	diapsydy
Infragromada	lepidozauromorfy
Nadrząd	zauropterygi
Rząd	plezjozaury
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Plezjozaury (Plesiosauria) – rząd wymarłych wodnych gadów z nadrzędu Sauropterygia – płetwojaszczurów. Plezjozaury występowały na Ziemi w okresie od około 240 do 65 milionów lat temu, a więc między triasem a kredą. Kości plezjozaurów oraz inne pozostałości znajdowano we wszystkich regionach świata. Pierwsze odkrycie paleontologiczne, świadczące o istnieniu tych zwierząt, nastąpiło w 1821 roku. Był to kompletny szkielet znaleziony przez Mary Anning w nadmorskim klifie południowej Anglii i opisany później jako Plesiosaurus dolichodeirus.

Plezjozaury miały od 2 do 20 metrów długości, długą szyję, korpulentne ciało, cztery płetwy oraz krótki ogon. Żywiły się amonitami, belemnitami oraz większymi morskimi organizmami, co można łatwo wywnioskować z odnalezionych sfosylizowanych szczątków. Różnorodność uzębienia plezjozaurów świadczy o różnych trybach życia – niektóre gatunki przeczesywały dno morskie w poszukiwaniu niewielkich bezkręgowców, podczas gdy inni przedstawiciele atakowali ryby i ówczesne głowonogi.

Badania przeprowadzone przez Bernarda i współpracowników – polegające na porównaniu składu izotopu tlenu w zębach z tymi występującymi u ryb – sugerują, że plezjozaury były w stanie utrzymywać wysoką i stałą temperaturę ciała w ekosystemach oceanicznych od tropików do wód chłodnych. Szacowana temperatura ciała, wynosząca 35–39 °C, sugeruje wysokie tempo przemiany materii, wymagane do drapieżnictwa i szybkiego przemierzania dużych terenów^[1].

Znalezisko zinterpretowane przez O’Keefe i Chiappe jako ciężarna samica gatunku Polycotylus latippinus (Cope) ze znajdującym się wewnątrz jej ciała dużym płodem wskazuje, że ten gatunek plezjozaura był żyworodny, ciąże były pojedyncze a nowo narodzone młode osiągało co najmniej 30% rozmiarów matki. Autorzy domniemują, że, podobnie jak u współczesnych zwierząt, te cechy sposobu rozmnażania mogły współwystępować z zachowaniami społecznymi i opieką rodzicielską nad młodymi^[2].

Wśród plezjozaurów proporcje tułowia i kończyn pozostają w stałym stosunku. Natomiast dużą zmienność wykazują proporcje czaszki i szyi, które stanowią cechę, na podstawie której wyróżniono dwie grupy: plezjozaury długoszyjne z krótkimi czaszkami (Elasmosaurus) i krótkoszyjne z długą czaszką (Pliosaurus).

Systematyka plezjozaurów jest wciąż dość niepewna; odnajduje się wciąż nowe okazy, których umieszczenie w obecnym systemie przysparza naukowcom problemy. Według jednej z nowszych klasyfikacji plezjozaury dzieli się w następujący sposób:

• Plesiosauroidea
  • rodzaj plezjozaur (Plesiosaurus)
  • Euplesiosauria
    • Cryptocleidoidea
      • rodzina Cryptoclididae
      • Tricleidia
        • rodzaj Tricleidus
        • rodzina Cimoliasauridae
        • rodzina Polycotylidae
    • rodzaj Microcleidus
    • rodzina Elasmosauridae
• Pliosauroidea
  • rodzaj Thalassiodracon
  • nienazwany klad
    • rodzaj Eurycleidus
    • rodzaj Attenborosaurus
    • rodzina Pliosauridae
    • rodzina Rhomaleosauridae

Klasyfikacja O'Keefe, F.R., 2001: A cladistic analysis and taxonomic revision of the Plesiosauria (Reptilia: Sauropterygia). Acta Zoologica Fennica: Vol. #213, pp. 1–63.