Polonia (z łac. Polonia – Polska) – ogół Polaków mieszkających poza granicami Polski[1].
W węższym znaczeniu Polonia to określenie osób poczuwających się do polskiego pochodzenia i związków z polskością, lecz urodzonych poza Polską. Osoby te związki z tradycją i kulturą narodową zachowują w drugim lub w dalszych pokoleniach i na różnym poziomie identyfikowania się z polskimi sprawami[2]. Określenie to dotyczy np. polskich społeczności w USA, Kanadzie, Francji, Brazylii, w których dominują osoby, których przodkowie opuścili Polskę dziesiątki lat temu[3].
Polonię należy odróżnić od polskiej mniejszości narodowej. Za Polonię uznaje się tylko polskich emigrantów i ich potomków.
Terminu tego raczej nie używa się w odniesieniu do ludności etnicznie polskiej autochtonicznej, która znalazła się poza granicami państwa polskiego w wyniku zmiany granic politycznych[4].
Argumentami przemawiającymi za tym stanowiskiem są stwierdzenie, że ludzie ci nigdy nie wyjechali z Polski, tylko z przyczyn od siebie niezależnych znaleźli się poza granicami państwa polskiego, oraz fakt, iż oni sami uważają się za Polaków, a nie za Polonię. Po zmianach granicznych w 1945 roku istnieją 3 skupiska (jedno z nich zanikło niedawno) polskich autochtonów poza granicami Polski. Do terenów tych należą:
- Zaolzie (Śląsk utracony w średniowieczu w większości Polska w 1945 roku odzyskała, poza Polską pozostało przede wszystkim Zaolzie z ludnością należącą do śląskiej podgrupy narodu polskiego, natomiast imigranci polscy z Galicji występujący głównie w Ostrawie niemal doszczętnie zostali zasymilowani przez Czechów; zaolziańscy autochtoni utworzyli rozwinięte polskie zaplecze kulturalne obejmujące polskie szkolnictwo, organizacje, media – zob. Polacy w Czechach)[5][6][7][8][9][10].
- Spisz (utracony w 1769 – pod koniec XIX wieku ludność polska została tam niemal kompletnie zasymilowana przez Słowaków)[11].
- Kresy Wschodnie (utracone w latach 1772–1795 w wyniku rozbiorów, częściowo odzyskane w latach 1918–1921 i ponownie utracone w latach 1939–1945 na rzecz ZSRR – zob. Polacy na Litwie, Polacy na Łotwie, Polacy na Ukrainie, Polacy na Białorusi, Polacy w Mołdawii).
- ↑ Anna Runge, Jerzy Runge: Słownik pojęć z geografii społeczno-ekonomicznej. Videograf Edukacja, 2008, s. 243–244. ISBN 978-83-60763-48-3.
- ↑ Rządowy program współpracy z Polonią i Polakami za granicą w latach 2015–2020. Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2015. s. 2–3. [dostęp 2016-12-11].
- ↑ Definicje, pojęcia dotyczące spraw polonijnych. Ministerstwo Spraw Zagranicznych. [dostęp 2016-12-11].
- ↑ Polonia, [w:] Pojęcia stosowane w statystyce publicznej [online], Główny Urząd Statystyczny [dostęp 2021-08-11].
- ↑ Poláci na Těšínsku. polonica.cz. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-07)].
- ↑ Mečislav Borák (red.), Nástin dějin Těšínska, Ostrava 1992.
- ↑ Leoš Šatava, Národnostní menšiny v Evropě, Praha 1994.
- ↑ Władysław Sosna (red.), Śląsk Cieszyński, Cieszyn 2001.
- ↑ Reginald Kneifel, Topographie des kaiserl. königl. Antheils von Schlesien I-III, Brünn 1804-1805.
- ↑ Wojciech Janik, Bitwa pod Skoczowem 28–30 stycznia 1919 roku: geneza, przebieg, skutki, Cieszyn 1999.
- ↑ Jerzy M. Roszkowski, Zapomniane Kresy. Spisz, Orawa, Czadeckie w świadomości i działaniach Polaków 1895-1925, 2012.