Back Польша AB Polandia ACE Полшэ ADY Pole AF Polen ALS ፖላንድ AM Poland AMI Polonia AN Polaland ANG Polan ANN
| |||||
| Hymn: Mazurek Dąbrowskiego | |||||
| Ustrój polityczny | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Konstytucja |
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 | ||||
| Stolica | |||||
| Data powstania |
966[a] | ||||
| Prezydent | |||||
| Premier | |||||
| Powierzchnia | |||||
| Populacja (31.12.2023) • liczba ludności |
| ||||
| • gęstość |
120,36 os./km²[6] | ||||
| Kod ISO 3166 |
PL | ||||
| Waluta |
złoty (zł, PLN) | ||||
| Telefoniczny nr kierunkowy |
+48 | ||||
| Domena internetowa | |||||
| Kod samochodowy |
PL | ||||
| Kod samolotowy |
SP | ||||
| Strefa czasowa | |||||
| Narody i grupy etniczne |
Polacy: 94,8%[c] (97,1%[d]) | ||||
| Język urzędowy | |||||
| Religia dominująca |
katolicyzm (71,3%)[8] | ||||
| PKB (2024) • całkowite • na osobę |
|||||
| PKB (PSN) (2024) • całkowite • na osobę |
| ||||
| |||||
Położenie na mapie
| |||||
Polska, Rzeczpospolita Polska (RP) – państwo unitarne[10] w Europie Środkowej[11], położone między Morzem Bałtyckim na północy a Sudetami i Karpatami na południu, w przeważającej części w dorzeczu Wisły i Odry. Od północy Polska graniczy z Rosją (z jej obwodem królewieckim) i Litwą, od wschodu z Białorusią i Ukrainą, od południa ze Słowacją i Czechami, od zachodu z Niemcami[12]. Większość północnej granicy Polski wyznacza wybrzeże Morza Bałtyckiego. Polska Wyłączna Strefa Ekonomiczna na Bałtyku graniczy ze strefami Danii i Szwecji. Granice z Ukrainą, Białorusią i Rosją stanowią równocześnie granicę zewnętrzną NATO, Unii Europejskiej i strefy Schengen.
Powierzchnia administracyjna Polski wynosi 312 696 km²[b][4], co daje jej 69. miejsce na świecie[g][13] i 9. w Europie. Zamieszkana przez 37 636 508 osób (31 XII 2023 r.)[6], zajmuje pod względem liczby ludności 38. miejsce na świecie (wg danych za 2020 rok)[14], a 5. w Unii Europejskiej. Polska podzielona jest na 16 województw. Jej miastem z największą ludnością i jednocześnie stolicą jest Warszawa. Inne metropolie to Kraków, Wrocław, Łódź, Poznań, Gdańsk, Szczecin. Największą polską aglomeracją policentryczną jest konurbacja górnośląska. Polska jest krajem jednolitym etnicznie – 97% ludności deklaruje narodowość polską.
Pierwszą historycznie potwierdzoną datą opisującą dzieje Polski jest rok 966, gdy książę Mieszko I, władca obszarów mieszczących się współcześnie w większości w granicach Polski, przyjął chrzest. W 1025 powstało Królestwo Polskie, którego pierwszym królem był syn Mieszka I, Bolesław I Chrobry. W 1385 Polska zawarła porozumienie z Wielkim Księstwem Litewskim, podpisując akt unii w Krewie; związek ten zacieśniła unia lubelska z 1569, w wyniku czego powstała Rzeczpospolita Obojga Narodów, jedno z największych i najludniejszych państw na mapie szesnasto- i siedemnastowiecznej Europy[15][16], które w latach 1618–1621, po rozejmie w Dywilinie, miało powierzchnię około 1 mln km². Jej ustrój wewnętrzny określany jest jako demokracja szlachecka, zaś monarchę wybierano w systemie tak zwanej wolnej elekcji. Rzeczpospolita przestała istnieć w wyniku III rozbioru, w 1795, kiedy to jej terytorium podzielone zostało między Prusy, Rosję i Austrię.
Po 123 latach, pod koniec I wojny światowej, w 1918, Polska odzyskała niepodległość (odrodzona wówczas państwowość nazywana jest II Rzecząpospolitą). 1 września 1939 atakiem Niemiec na Polskę rozpoczęła się II wojna światowa, zaś 17 września 1939 nastąpiła agresja ZSRR; wobec tego w październiku 1939 całe terytorium kraju znalazło się pod okupacją niemiecką i sowiecką. W wyniku II wojny światowej życie straciło ponad sześć milionów obywateli Polski[17][18]. Konferencja jałtańska w lutym 1945 umieściła Polskę w strefie wpływów ZSRR. W lipcu 1945 postanowieniami konferencji poczdamskiej granice Polski przesunięto na zachód (między linię Odry i Nysy Łużyckiej, a linię Curzona), przyłączając Ziemie Odzyskane w miejsce Kresów Wschodnich. Polska Rzeczpospolita Ludowa (nazwa państwa przyjęta w 1952) była państwem satelickim ZSRR w formule tzw. demokracji ludowej. Rządy w systemie monopartyjnym sprawowała komunistyczna Polska Partia Robotnicza, a następnie Polska Zjednoczona Partia Robotnicza (przy formalnym istnieniu ugrupowań satelickich). W okresie zimnej wojny PRL należała do Układu Warszawskiego, stanowiła zatem część tzw. bloku wschodniego.
Po przemianach politycznych zapoczątkowanych w konsekwencji Okrągłego Stołu i częściowo demokratycznych wyborów parlamentarnych w czerwcu 1989 został powołany pierwszy rząd z premierem spoza partii komunistycznej. Polska zmodyfikowała konstytucję, zmieniając 31 grudnia 1989 nazwę państwa na Rzeczpospolita Polska i stając się krajem demokratycznym.
Mimo olbrzymich strat w ludziach oraz znacznego zniszczenia kraju w wyniku II wojny światowej w Polsce udało się zachować wiele bogactwa kulturowego. Znajduje się tu 17 miejsc wpisanych na listę światowego dziedzictwa UNESCO (15 obiektów dziedzictwa kulturowego i 2 o charakterze przyrodniczym)[19], 123 pomniki historii[20][21] oraz duża liczba zarejestrowanych zabytków.
Od początku transformacji ustrojowej w gospodarkę rynkową, Polska utrzymuje bardzo wysoki wskaźnik rozwoju społecznego (HDI). W kraju stopniowo zwiększa się wolność ekonomiczna[22]. Polska jest demokratycznym państwem z rozwiniętą, wysokodochodową gospodarką i wysokim wskaźnikiem jakości życia[23]; większość Polaków (57%) pracuje w sektorze usług. Ponadto rocznie Polskę odwiedza około 17,5 mln turystów (2016), dzięki czemu jest jednym z najczęściej odwiedzanych krajów świata[24]. Polska jest szóstą co do wielkości gospodarką w Unii Europejskiej[25] i jedną z najszybciej rozwijających się gospodarek europejskich[26]. W badaniu wskaźnika demokracji, przeprowadzanym przez zespół związany z tygodnikiem The Economist, Polska zajęła w 2023 roku 41. miejsce (na 167 przebadanych państw i terytoriów), co oznacza wzrost od poprzedniego roku o pięć miejsc, a demokracja kraju jest określana jako wadliwa[27][28]. Według wskaźnika Global Peace Index z 2017 roku Polska zajmuje 33. miejsce na świecie (22. w Europie) pod względem poziomu bezpieczeństwa, natomiast wg raportu firmy Underwriters Laboratories z 2018 roku, Polska pod względem bezpieczeństwa zajmuje miejsce 35. (27. w Europie)[29][30]. Wskaźnik wolności prasy klasyfikuje Polskę na 47. pozycji w świecie w 2024 roku (wolność prasy gwarantuje art. 14 Konstytucji)[31].
Polska należy m.in. do UE, ONZ, NATO, OBWE, WTO, OECD i Rady Europy, zaś Warszawa stanowi siedzibę Frontexu.
- ↑ Wiesław Skrzydło: Ustrój polityczny RP w świetle Konstytucji z 1997 r. Wyd. 5. Warszawa: Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o., 2008, s. 69. ISBN 978-83-7526-573-6.
- ↑ Art. 29 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej [online].
- ↑ Wyniki - wybory Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej [online] [dostęp 2024-04-24] (pol.).
- ↑ a b Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2011 r., GUS Departament Metodologii, Standardów i Rejestrów, 2018, s. 17 [dostęp 2019-02-11] [zarchiwizowane z adresu 2018-11-08].
- ↑ Halina (red.) Dmochowska. Warunki naturalne i ochrona środowiska. „Mały Rocznik Statystyczny Polski 2015”, s. 17–18, 2011-07-21. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1640-3630. [dostęp 2015-07-19].
- ↑ a b c GUS, Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2023 r. (stan w dniu 31.12) [online], stat.gov.pl [dostęp 2024-05-01] (pol.).
- ↑ Art. 27 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
- ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu
<ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie:1BŁĄD PRZYPISÓW - ↑ a b c d https://www.imf.org/external/datamapper/NGDPDPC@WEO/POL?zoom=POL&highlight=POL https://www.imf.org/external/datamapper/NGDPDPC@WEO/POL?zoom=POL&highlight=POL
- ↑ Art. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej [online].
- ↑ Lonnie Johnson, Central Europe. Enemies, neighbors, friends, New York: Oxford University Press, 1996, 3, ISBN 978-0-19-510071-6 [dostęp 2021-09-14].
- ↑ Poland [online], GeoHistory [dostęp 2021-09-15] (ang.).
- ↑ Country comparison: Area. [w:] The World Factbook [on-line]. Central Intelligence Agency. [dostęp 2017-11-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-26)]. (ang.).
- ↑ Population – Population by Country. Worldometers.info. [dostęp 2023-02-26].
- ↑ Norman Davies, Europe: A History, Pimlico 1997, p. 554: Poland-Lithuania was another country which experienced its ‘Golden Age’ during the sixteenth and early seventeenth centuries. The realm of the last Jagiellons was absolutely the largest state in Europe.
- ↑ Piotr Wandycz: The price of freedom: a history of East Central Europe from the Middle Ages to the present. Psychology Press, 2001, s. 66. ISBN 978-0-415-25491-5. (ang.).
- ↑ Project in Posterum, Poland World War II casualties. Retrieved 20 September 2013.
- ↑ Tomasz Szarota & Wojciech Materski, Polska 1939–1945. Straty osobowe i ofiary represji pod dwiema okupacjami, Warsaw, IPN 2009, ISBN 978-83-7629-067-6 (Introduction online.).
- ↑ UNESCO World Heritage Centre, Poland – UNESCO World Heritage Convention [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-07-17] (ang.).
- ↑ Lista Pomników Historii, [w:] Prezydent.pl [online].
- ↑ Mamy już 123 Pomniki Historii [online], NID, 3 lutego 2023 [dostęp 2023-07-17] (pol.).
- ↑ Hong Kong Declines, but Remains the World’s Freest Economy, 2015 Index of Economic Freedom Shows. 27 stycznia 2015. [dostęp 2016-11-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-24)]. (ang.).
- ↑ Numbeo Quality of Life Index 2015 Mid Year.. [dostęp 2016-11-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-09-15)].
- ↑ Cudzoziemcy w Polsce. 2017. [dostęp 2017-09-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-03)].
- ↑ GDP and main components (output, expenditure and income). Eurostat. [dostęp 2019-09-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-04-12)]. (ang.).
- ↑ Joe Myers: Europe’s 10 fastest growing economies. World Economic Forum, 18 lutego 2016. [dostęp 2016-09-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-11-26)]. (ang.).
- ↑ The Economist Intelligence Unit [online], Economist Intelligence Unit [dostęp 2022-02-11] (ang.).
- ↑ Democracy Index 2023. [dostęp 2024-05-04]. (ang.).
- ↑ Global Peace Index 2017. Sydney: Institute for Economics and Peace, 2017, s. 10, 15. ISBN 978-0-648-06441-1. (ang.).
- ↑ Poland. UL Safety Index. [dostęp 2018-09-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-09-12)]. (ang.).
- ↑ Poland. Reporters Without Borders. [dostęp 2021-09-23]. (ang.).
<ref> dla grupy o nazwie „uwaga”, ale nie odnaleziono odpowiedniego znacznika <references group="uwaga"/>