Sok trawienny – wydzielina gruczołów trawiennych wydzielana do przewodu pokarmowego, zawierająca enzymy trawienne[1][2][3] oraz inne substancje ułatwiające trawienie pokarmu[1]. Człowiek wydziela około 8–10 litrów soków trawiennych na dobę[3]. Ich wydzielanie jest regulowane hormonalnie oraz poprzez autonomiczny układ nerwowy, bodźcami stymulującymi ich zwiększone wydzielanie są zwykle ucisk ścian narządów przewodu pokarmowego przez przechodzący pokarm (mechanoreceptory) oraz obecność w nim poszczególnych związków chemicznych (chemoreceptory).
Wyróżnia się następujące soki trawienne:
| Sok trawienny | Wytwarzanie | Wydzielanie | Skład | Funkcje i działanie |
|---|---|---|---|---|
| ślina[1][3] | ślinianki (gruczoły ślinowe)[1] | jama ustna[1] | ptialina (amylaza ślinowa)[1], przeciwciała[1], mukopolisacharydy[1] | Odkaża pokarm oraz ułatwia jego przełknięcie[1]. |
| sok żołądkowy[2][3] | gruczoły żołądkowe[1] | żołądek[1] | proteazy (pepsynogen, podpuszczka)[1], lipaza żołądkowa[1], kwas solny (HCL)[1], śluz[1] | Trawi białka oraz niektóre tłuszcze, a dzięki pH ~1 (mocno kwasowe) również odkaża pokarm. Jego wydzielanie stymuluje gastryna, zaś hamuje enterogastron (po przejściu treści pokarmowej do dwunastnicy)[1]. |
| sok trzustkowy[3] | trzustka[1] | dwunastnica[1] | proteazy (trypsynogen, chymotrypsynogen)[1], lipaza trzustkowa[1], nukleazy[1], amylaza trzustkowa[1], wodorowęglany[1] | Dzięki jego pH ~8 (lekko zasadowe) możliwa jest aktywacja proenzymów i trawienie pokarmu. Jego wydzielanie jest kontrolowane przez sekretynę i cholecystokininę[1]. |
| żółć[2][3] | wątroba[1] | Jedyny sok trawienny niezawierający enzymów trawiennych[1]. | Emulguje tłuszcze, ułatwiając ich trawienie lipazie trzustkowej[1]. | |
| sok jelitowy[3] | enterocyty[1] | jelito kręte[1], | disacharydazy (maltaza, sacharaza, laktaza)[1], niektóre nukleazy[1], aminopeptydazy[1], karboksypeptydazy[1] | Końcowe trawienie białek oraz węglowodanów[1]. |
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu
<ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwieSSBBŁĄD PRZYPISÓW - ↑ a b c Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu
<ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwieencyPWNBŁĄD PRZYPISÓW - ↑ a b c d e f g Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu
<ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwieencyWiemBŁĄD PRZYPISÓW