Back سو سونغ Arabic سو سونج ARZ Su Song AST Су Сун BA Su Song Catalan Su Sung Czech Su Song German Su Song English Su Song EO Su Song Spanish
| |||||||||
| Nazwisko chińskie | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
Su Song (chiń. upr. 苏颂; chiń. trad. 蘇頌; pinyin Sū Sòng; ur. 1020, zm. 1101) – jeden z największych uczonych chińskich, człowiek renesansu epoki Song: astronom, kartograf, farmakolog, zoolog, botanik, poeta i inżynier. Pełnił także funkcje urzędnicze, m.in. ambasadorskie. Jednym z jego największych osiągnięć było zbudowanie zegara wodnomechanicznego.
Su Song był konstruktorem dwunastometrowej wieży zegarowej w średniowiecznym Kaifengu, z napędzanym wodą mechanicznym zegarem, w którym zastosował mechanizm wychwytowy (mechanizm stosowany do dzisiaj w zegarkach mechanicznych)[1][2][3]. Mechanizm wychwytowy zastosowany w zegarze przez Su Songa, został wcześniej wynaleziony przez mnicha buddyjskiego Yi Xinga i urzędnika państwowego Liang Lingzana w 725 r. Był stosowany do sterowania napędzaną hydraulicznie sferą armilarną, chociaż sfera armilarna Su Songa była pierwszą, która miała mechaniczny mechanizm zegarowy[4]. W wieży zegarowej Su Songa została po raz pierwszy zastosowana przekładnia łańcuchowa; tian ti (天梯, „niebiańska drabina”), jak ją nazywał w swoim traktacie[5]. Dzięki 133 mechanizmom zegar wskazywał i wybijał godziny[6]. Traktat Su Songa o wieży zegarowej, Xinyi Xiangfayao (新儀象法要), przetrwał do dnia dzisiejszego, chociaż został napisany w 1092 r. i wydrukowany w 1094 r. Książka była analizowana przez wielu historyków m.in. Josepha Needhama. Jednak sam zegar został zdemontowany podczas najazdu Dżurdżenów w 1127 r. i chociaż starano się go ponownie zamontować, to jednak te próby zakończyły się niepowodzeniem. Chociaż Xinyi Xiangfayao jest jego najbardziej znanym dziełem, znane są również inne jego prace m.in. traktat o farmakologii Bencao Tujing (Ilustrowana farmakopea). W tym ostatnim dziele omawiał również tematy związane z mineralogią, zoologią, botaniką i metalurgią.
Chociaż jezuici, którzy w latach późniejszych odwiedzali Chiny, tacy jak Matteo Ricci i Nicolas Trigault, wspominali o chińskich zegarach, w których był napęd mechaniczny[7], dawni Europejczycy błędnie sądzili, że Chińczycy nie wyszli poza poziom klepsydry, świeczki i zegara słonecznego[8]. Wierzyli, że zegary mechaniczne były czymś nowym dla Chińczyków oraz były czymś wartościowym, co Europa mogła im zaoferować[8]. Chociaż nie tak widoczne jak w czasach dynastii Song, teksty z czasów dynastii Ming (1368–1644) opisywały prawie nieprzerwaną historię projektów i wzorów zegarów mechanicznych w Chinach od XIII do XVI wieku[9].
- ↑ Needham 1965 ↓, s. 446.
- ↑ Needham 1965 ↓, s. 448.
- ↑ Bodde 1991 ↓, s. 140.
- ↑ Needham 1959 ↓, s. 351.
- ↑ Needham 1965 ↓, s. 111.
- ↑ Needham 1965 ↓, s. 165.
- ↑ Needham 1965 ↓, s. 438.
- ↑ a b Needham 1965 ↓, s. 435–440.
- ↑ Needham 1965 ↓, s. 509–512.