Systematyka gleb Polski

Systematyka gleb Polski – systematyka gleb opracowywana przez Polskie Towarzystwo Gleboznawcze dla gleb z obszaru Polski.

Systematyka gleb jest stworzonym przez człowieka systemem porządkującym ogromną różnorodność gleb w przyrodzie. Zazwyczaj opiera się ona na określonych kryteriach lub grupie kryteriów, według których dzieli się gleby. Powinna ona być logiczna, prosta i zrozumiała oraz praktyczna^[1]. Może przybrać formę typologiczną, gdzie porównuje się daną glebę do opisanych wzorców i przyporządkowuje na podstawie podobieństwa, tak jak to było w pierwszych wydaniach sgP. Może także przybrać formę klasyfikacji, gdzie podążając za kluczem, wyklucza się lub potwierdza występowanie ściśle określonych cech, a przez to, metodą eliminacji, dochodzi się do nazwania danej gleby, tak jak to się dzieje we wielu współczesnych systematykach^[2].

Systematyka gleb Polski w kolejnych odsłonach zawsze odzwierciedlała polską myśl gleboznawczą. Mając za podstawę powstałą jeszcze przed I wojną światową, oryginalną klasyfikację gleb Polski, stworzoną przez prof. Sławomira Miklaszewskiego, zawsze utrzymywała ona równowagę pomiędzy podejściem genetyczno-geograficznym, substancjonalnym i geologiczno-petrograficznym^[3]. Z czasem, zgodnie ze światowymi trendami, pojawiło się w niej coraz więcej zapożyczeń z międzynarodowej klasyfikacji FAO/UNESCO (później klasyfikacji WRB) oraz amerykańskiej Soil Taxonomy, lecz zawsze odzwierciedlała ona polską specyfikę pokrywy glebowej oraz należyte znaczenie przypisywane skale macierzystej.

To wielostronne spojrzenie na glebę przejawiało się tym, że niezmiennie, przez kilkadziesiąt lat, we wszystkich wydaniach systematyki, każda gleba była opisywana przede wszystkim przez trzy charakterystyki:

• typ gleby (wraz z podtypami) opierający się na kryteriach genetycznych, odzwierciedlający wygląd profilu glebowego (będącego efektem działania procesów glebotwórczych, które powstają pod wpływem czynników glebotwórczych, m.in. klimatu lub wody) powstałego z określonego materiału macierzystego w określonych warunkach środowiska. Typ gleby jest podstawową, najważniejszą jednostką w systematyce gleb. Typy zazwyczaj grupuje się we większe kategorie (klasy, rzędy, działy);
• rodzaj gleby opierający się na kryteriach geologiczno-petrograficznych, odzwierciedlający geologiczne pochodzenie skały macierzystej wraz z jej mineralogią i właściwościami fizyko-chemicznymi;
• gatunek gleby, czyli uziarnienie, opierający się na kryteriach geologiczno-petrograficznych, opisujący wielkość cząstek, z których składa się masa glebowa^[1].