Szaniec – ziemne dzieło fortyfikacyjne lub element fortyfikacji, zawierające wał obronny i fosę, stosowane od rozpowszechnienia się broni palnej do końca XIX w., przeważnie mające charakter fortyfikacji polowej i często wznoszone doraźnie[1][2]. Szańce były budowane przez wojska na obszarze toczonych bitew jako element umocnień służących do osłony stanowisk artyleryjskich[3] lub na przedpolu obleganych twierdz. Przy ich budowie stosowano zróżnicowane narysy i profile[2].
Przykłady szańców o profilach zamkniętych[3]:
o profilach otwartych[3]:
Niekiedy bastion także określano nazwą „szaniec”[1].