Back Algemene literatuurwetenskap AF نظرية أدبية Arabic সাহিত্য তত্ত্ব AS Teoría lliteraria AST Ədəbiyyat nəzəriyyəsi AZ Әҙәбиәт теорияһы BA Литературна теория Bulgarian Teoria de la literatura Catalan Literární teorie Czech Litteraturteori Danish
Teoria literatury – nauka, której przedmiotem badań jest literatura, ale która w odróżnieniu od historii literatury nie skupia się na periodyzacji zjawisk literackich, a w odróżnieniu od poetyki nie zajmuje się samą budową dzieła literackiego. Teoria literatury badając konkretne utwory i fakty literackie próbuje wykryć pewne ogólne prawidłowości nimi rządzące oraz określające ich charakter. Pojęcie pojawiło się w latach sześćdziesiątych XX wieku w pracach badaczy angielskich. We współczesnej teorii literatury da się zauważyć następujące tendencje:
- powiązania z dziedzinami takimi jak epistemologia, ontologia, psychologia;
- analiza własnej historii;
- próba zawężenia przedmiotu badań;
- próba ustalenia jednej obowiązującej teorii.
Teoria literatury bada z jednej strony pewne konkretne wytwory ludzkie, z drugiej zaś prawidłowości rządzące procesem rozwojowym danej ich dziedziny. Stąd też można wyróżnić dwa podstawowe nurty badań teoretyczno-literackich:
- teoria dzieła literackiego (inaczej „poetyka”), badająca składniki dzieł literackich in statu nascendi;
- teoria procesu historycznoliterackiego (inaczej „poetyka historyczna”), badająca głównie przekształcenia zjawisk z zakresu teorii literatury w historii literatury.