Back Bitka na Sutjesci BS Batalla del Sutjeska Catalan Schlacht an der Sutjeska German Batalla del Sutjeska Spanish Sutjeskan taistelu Finnish Bitka na Sutjesci Croatian Battaglia della Sutjeska Italian Битка на Сутјеска MK Fall Schwarz Dutch Bitwa nad Sutjeską Polish
| Bitka na Sutjesci | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Segment Drugog svijetskog rata i Operacije Schwarz | |||||||||
 Druga proleterska divizija u proboju kroz Zelengoru, tokom bitke na Sutjesci juna 1943. | |||||||||
| |||||||||
| Sukobljene strane | |||||||||
 Treći Reich Italija NDH Bugarska Četnici[1]
|
 Partizani
| ||||||||
| Komandanti i vođe | |||||||||
| Alexander Löhr Rudolf Lüters Walter Stettner
|
Josip Broz Tito Sava Kovačević † Koča Popović Peko Dapčević
| ||||||||
| Snage | |||||||||
| 127,000 vojnika[2] 300+ zrakoplova |
oko 16.000 boraca i oko 3.500 ranjenika i bolesnika[2] | ||||||||
| Žrtve i gubici | |||||||||
| oko 5.300 izbačenih iz stroja (2.768 Nemaca[3], 411 vojnika NDH[3], preko 2.000 Italijana) | 7.543[4] | ||||||||
| Nijemci su ubili i oko hiljadu i po civila, seljaka.[5] | |||||||||
Bitka na Sutjesci juna 1943. godine je bila odlučujuća bitka pete neprijateljske ofenzive kojom su jugoslovenski partizani izvršili proboj iz osovinskog obruča, rasturivši njemačke snage u blizini rijeke Sutjeske u jugoistočnoj Bosni.
Nemačke snage su uspele da opkole Glavnu operativnu grupu NOVJ na teškom planinskom području Durmitora i nametnu im dugotrajne iscrpljujuće borbe, suprotne taktici partizanskog ratovanja i, s obzirom na odnos snaga, krajnje nepovoljne po NOVJ. Partizani su se našli zatvoreni na malom prostoru neprekidno tučeni artiljerijskim i vazduhoplovnim snagama, trpeći ogromne gubitke, bez izvora hrane. Do 31. maja je sedam brigada prikupljeno na prostoru između Pive i Sutjeske. 5. i 7. juna, prvi pokušaji da se front neprijatelja probije u donjem toku Sutjeske, nisu uspeli. Proboj preko nabujale Sutjeske, u njenom srednjem toku, kod Tjentišta, izvršila je 1. proleterska divizija.[6]
10. juna, u ranim jutarnjim satima, Prva proleterska divizija je razbila nemačke položaje i probila obruč. Ovaj uspeh bio je od presudnog značaja za čitav ishod tridesetodnevne bitke. Njenim prodorom kroz Zelengoru ka Jahorini osujećen je nemački plan okruženja i uništenja glavne operativne grupe, i stvoreni su uslovi za izvlačenje ostalih partizanskih snaga.[7] Naredne noći iz obruča je izašao i Vrhovni štab sa 2. proleterskom divizijom. Odsečena 3. divizija je zajedno s ranjenicima desetkovana u proboju preko Sutjeske 13. juna.[6]
Delovi bolnice koji su ostali poubijani su bez milosti, ranjenici i liječničko osoblje. Težak ratni zločin predstavlja masovno ubijanje oko 1200 partizanskih ranjenika na Sujesci.[5] Ukupno je stradalo oko 7,500 partizana, više od trećine koji su ušli u borbe. Gotovo polovinu poginulih partizana na Sutjesci čine Dalmatinci.[8] Među palim borcima je bilo 597 partizanki, što je "nezabilježeni primjer gubitaka žena-boraca u istoriji ratovanja".[9] I pored gladi, teških gubitaka, krajnjih fizičkih napora i neprekidnih borbi snage NOVJ zadržale su visok moral i borbenost, što im je priznao i neprijatelj.[10] Njemački glavnokomandujući general Rudolf Lüters je u svom izvješću opisao partizane kao "dobro organizirane, vješto vođene i s borbenim moralom koji izaziva čuđenje".
Operacija Schwarz je završena 15. juna 1943. godine probojem glavnine snaga NOVJ u istočnu Bosnu. Odmah po proboju iz obruča NOVJ je prešla u protuofenzivu, čisteći osovinske utvrde u Vlasenici, Srebrenici, Olovu, Kladnju i Zvorniku tokom slijedećih 20 dana.
- ↑ Greška u referenci: Nevaljana oznaka
<ref>; nije zadan tekst za reference po imenuBeleška sa savetovanja od 21. maja 1943 - ↑ 2,0 2,1 https://www.znaci.org/00001/11_39.htm
- ↑ 3,0 3,1 Izveštaj komandanta nemačkih trupa u NDH od 20. juna 1943, NAW T314, roll 560, frames 750—1[mrtav link], prevod u Zbornik NOR-a, tom XII (nemački dokumenti), knjiga 3, dokument 94
- ↑ Viktor Kučan: BORCI SUTJESKE, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd 1996, Prozivka boraca sa Sutjeske
- ↑ 5,0 5,1 Greška u referenci: Nevaljana oznaka
<ref>; nije zadan tekst za reference po imenuŠvarm - ↑ 6,0 6,1 https://www.znaci.org/00001/25_8.htm
- ↑ Sutjeska, knj. 1, s. 44.
- ↑ „Bogdan Jakovčević: Vidio sam kako je poginuo Sava Kovačević”. Arhivirano iz originala na datum 2013-09-28. Pristupljeno 2014-06-13.
- ↑ Svedok i kreator istorije: Jovo Kapičić (2)
- ↑ Izveštaj komandanta 118. lovačke divizije od 16. juna 1943. o toku borbi sa snagama NOVJ, obostranim gubicima i iskustvima za vreme operacije „Švarc“, Zbornik dokumenata i podataka o NOR-u, tom XII - nemački dokumenti, knjiga 2 (1943), Vojnoistorijski institut, Beograd 1978, dokument 92