Kibela

Kibela ili Cibela (frigijski: Matar Kubileya/Kubeleya "Kibelijska Majka", možda "Planinska Majka"; lidijski: Kuvava; starogrčki: Κυβέλη Kybélē, Κυβήλη Kybḗlē, Κύβελις Kýbelis) bila je izvorno anatolijska boginja majka; možda je imala preteču u ranoneolitskom naselju Çatalhöyüku (u oblasti grada Konije), gde je, u jednoj žitnici, pronađena velika statua bremenite boginje predstavljene kako sedi na lavljem prestolu. To je jedina frigijska boginja za koju se danas zna i verovatno je zauzimala položaj zvanične boginje te države. Njen frigijski kult preuzeli su i prilagodili grčki kolonisti u Maloj Aziji i odatle ga proširili po kopnenoj Grčkoj i zapadnim grčkim kolonijama počev od 6. veka pne.

U Grčkoj je Kibela različito primljena. Preuzela je neke atribute boginje Zemlje, Geje, njenog minojskog pandana, Reje, i žetvene boginje majke, Demetre. Neki polisi, među njima Atina, zazivali su je kao zaštitnicu, no najpoznatiji grčki obredi i rituali vezani za Kibelu prikazuju je kao suštinski stranu, egzotičnu i misterioznu boginju koja stiže na kolima koja vuku lavovi, a njen dolazak prati glasna muzika, ispijanje vina i neobuzdana, ekstatična gomila njenih poštovalaca. Od svih božanstava u grčkoj religiji, jedino je Kibela za sveštenike imala evnuhe. Mnogi od njenih grčkih kultova sadržavali su i obrede posvećene Atisu, njenom kastriranom božanskom pastiru i pratiocu, čiji je lik verovatno predstavljao grčku tvorevinu.

U Rimu je Kibela bila poznata kao Magna Mater ("Velika Majka"). Rimska je država usvojila i razvila jedan poseban vid njenog kulta kad su Sibilinske knjige preporučile da se Kibela inkorporira u ključne religijske obrede tokom drugog punskog rata. Rimski mitografi načinili su od nje trojansku boginju i kao takvu je smatrali jednim od predačkih božanstava rimskog naroda, koji je, prema mitu, poticao od Trojanca Eneje. Kad je Rim zavladao mediteranskim svetom, romanizovani oblici Kibelinih kultova raširili su se po čitavom Rimskom carstvu. Rasprave i sporovi o značenju i moralnosti njenih kultova i sveštenstva počeli su još u antici i nastavljaju se i danas.