Gubat

Ang kagubatan o gubat ay ang pinakamalaking ekosistemang panlupa sa Daigdig ayon sa sukat, at matatagpuan saan man panig ng mundo.^[1] Nasa tropikal na latitud ang 45 porsiyento ng kagubatan. Ang susunod na pinakamalaking bahagi ng kagubatan ay matatagpuan sa mga subartikong klima, na sinusundan ng mga katamtaman, at subtropikal na mga sona.^[2]

Ang mga kagubatan ay bumubuo ng 75% ng kabuuang pangunahing produksyon ng biyospero ng Daigdig, at naglalaman ng 80% ng biyomasa ng halaman ng Daigdig. Tinatantya ang netong pangunahing produksyon sa 21.9 gigatonelada ng biyomasa bawat taon para sa kagubatang tropikal, 8.1 para sa kagubatang may katamtamang temperatura, at 2.6 para sa kagubatang boreal.^[1]

Ang mga kagubatan ay bumubuo ng mga natatanging biyoma sa iba't ibang latitud at elebasyon, at may iba't ibang antas ng presipitasyon at ebapotranspirasyon.^[3] Kasama sa mga biyoma na ito ang mga kagubatang boreal sa mga subartikong klima, mga kagubatang tropikal na mamasa-masa at mga kagubatang tuyong tropikal sa paligid ng Ekwador, at kagubatang katamtamang klima sa gitnang latitud. Nabubuo ang mga kagubatan sa mga lugar ng Daigdig na may mataas na pag-ulan, habang nagdudulot ang mga tuyong kondisyon ng paglipat sa sabana. Gayunpaman, sa mga lugar na may katamtamang antas ng pag-ulan, mabilis ang kagubatan na lumilipat sa sabana kapag ang porsyento ng lupa na sakop ng mga puno ay bumaba sa ibaba 40 hanggang 45 porsyento.^[4] Naipapakita ng pananaliksik na isinagawa sa maulang gubat ng Amasoniya na maaaring baguhin ng mga puno ang mga antas ng pag-ulan sa isang rehiyon, na naglalabas ng tubig mula sa kanilang mga dahon bilang antisipasyon ng mga pana-panahong pag-ulan upang magbunsod ng tag-ulan nang maaga. Dahil dito, nagsisimula ang pana-panahong pag-ulan sa Amasoniya ng dalawa hanggang tatlong buwan nang mas maaga kaysa sa kung hindi man pinapayagan ng klima.^[5][6] May potensyal na pagkagambala ang deporestasyon sa Amasoniya at antropohenikong pagbabago ng klima sa prosesong ito, na nagiging sanhi ng kagubatan na dumaan sa isang saklaw kung saan lumipat ito sa sabana.^[7]

Ang deporestasyon ay nagbabanta sa maraming ekosistema ng kagubatan. Nangyayari ang deporestasyon kapag tinanggal ng mga tao ang mga puno sa isang lugar ng kagubatan sa pamamagitan ng pagputol o pagsunog, alinman sa pag-aani ng troso o upang gumawa ng paraan para sa pagsasaka. Nangyayari ang karamihan sa deporestasyon ngayon sa mga kagubatang tropikal. Ang karamihan sa deporestasyon na ito ay dahil sa produksyon ng apat na kalakal: kahoy, baka, balatong, at langis ng palma.^[8] Sa nakalipas na 2,000 taon, nabawasan ang lugar ng lupain na sakop ng kagubatan sa Europa mula 80% hanggang 34%. Ang malalaking lugar ng kagubatan ay natanggal na rin sa Tsina at sa silangang Estados Unidos,^[9] kung saan 0.1% lamang ng lupain ang hindi nagalaw.^[10] Halos kalahati ng kagubatan ng Daigdig (49 porsiyento) ay medyo buo, habang matatagpuan ang 9 na porsiyento sa mga piraso na may kaunti o walang koneksyon. Ang mga maulang gubat at koniperong boreal na kagubatan ay ang mga kagubatan na pinakamababa ang pagkapira-piraso, samantalang ang mga kagubatang tuyong subtropikal at oseanikong katamtaman na kagubatan ang kabilang sa mga pinakapira-piraso. Humigit-kumulang 80 porsiyento ng kagubatan sa mundo ay matatagpuan sa mga patse na mas malaki kaysa sa 1 milyon ektarya (2.5×10^⁶ akre). Matatagpuan ang natitirang 20 porsyento sa higit sa 34 milyong mga patse sa buong mundo - mas mababa ang karamihan sa 1,000 ektarya (2,500 akre) ang laki.^[2]

Ang lipunan ng tao at kagubatan ay maaaring makaapekto sa isa't isa nang positibo o negatibo.^[11] Nagbibigay ang mga kagubatan ng mga serbisyo sa ekosistema sa mga tao at nagsisilbing mga atraksyong panturista. Maaari ring makaapekto ang kagubatan sa kalusugan ng mga tao. Ang mga aktibidad ng tao, kabilang ang hindi napapanatiling paggamit ng mga mapagkukunan ng kagubatan, ay maaaring negatibong makaapekto sa mga ekosistema ng kagubatan.^[12]

1. ↑ ^{1.0 1.1} Pan, Yude; Birdsey, Richard A.; Phillips, Oliver L.; Jackson, Robert B. (2013). "The Structure, Distribution, and Biomass of the World's Forests" (PDF). Annu. Rev. Ecol. Evol. Syst. (sa wikang Ingles). 44: 593–62. doi:10.1146/annurev-ecolsys-110512-135914. Inarkibo (PDF) mula sa orihinal noong 7 Agosto 2016.
2. ↑ ^{2.0 2.1} The State of the World's Forests 2020. In brief – Forests, biodiversity and people (sa wikang Ingles). Rome, Italy: FAO & UNEP. 2020. doi:10.4060/ca8985en. ISBN 978-92-5-132707-4.
3. ↑ Holdridge, L.R. Life zone ecology (PDF) (sa wikang Ingles). San Jose, Costa Rica: Tropical Science Center. Inarkibo (PDF) mula sa orihinal noong 5 Oktubre 2016.
4. ↑ Edwards, Lin. "Forest and savanna can switch quickly". Phys.org (sa wikang Ingles).
5. ↑ Rasmussen, Carol. "New study shows the Amazon makes its own rainy season". nasa.gov (sa wikang Ingles).
6. ↑ Loomis, Ilima. "Trees in the Amazon make their own rain" (sa wikang Ingles).
7. ↑ Kimbrough, Liz (16 Setyembre 2022). "More droughts are coming, and the Amazon can't keep up: Study". Mongabay (sa wikang Ingles).
8. ↑ Derouin, Sarah (6 Enero 2022). "Deforestation: facts, causes & effects". Live Science (sa wikang Ingles).
9. ↑ "Deforestation" (sa wikang Ingles). National Geographic.
10. ↑ "Eastern Deciduous Forest (U.S. National Park Service)" (sa wikang Ingles).
11. ↑ Vogt, Kristina A, pat. (2007). "Global Societies and Forest Legacies Creating Today's Forest Landscapes". Forests and Society: Sustainability and Life Cycles of Forests in Human Landscapes (sa wikang Ingles). CABI. pp. 30–59. ISBN 978-1-84593-098-1.
12. ↑ "Deforestation and Its Effect on the Planet". National Geographic Environment (sa wikang Ingles). 7 Pebrero 2019. Inarkibo mula sa orihinal noong 19 Pebrero 2021. Nakuha noong 21 Hulyo 2021.