Adnan Menderes

Adnan Menderes
9. Türkiye başbakanı
Görev süresi 22 Mayıs 1950 - 27 Mayıs 1960 (10 yıl ve 5 gün)
Cumhurbaşkanı	Celâl Bayar
Yerine geldiği	Şemsettin Günaltay
Yerine gelen	Cemal Gürsel
Demokrat Parti Genel Başkanı
Görev süresi 9 Haziran 1950 - 27 Mayıs 1960
Yerine geldiği	Celâl Bayar
Yerine gelen	Parti kapatıldı
Türkiye Büyük Millet Meclisi 4., 5., 6., 7., 8., 9., 10. ve 11. Dönem Milletvekili
Görev süresi 4 Mayıs 1931 - 25 Mayıs 1960
Seçim bölgesi	1931 - Aydın 1935 - Aydın 1939 - Aydın 1943 - Aydın 1946 - Kütahya 1950 - İstanbul 1954 - İstanbul 1957 - İstanbul
Kişisel bilgiler
Doğum	Ali Adnan[1] 1899 Çakırbeyli, Aydın, Aydın Vilayeti, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm	17 Eylül 1961 (62 yaşında) İmralı, Bursa, Türkiye
Defin yeri	Adnan Menderes Anıt Mezarı, İstanbul 41°1′31″K 28°55′36″D / 41.02528°K 28.92667°D / 41.02528; 28.92667
Partisi	Serbest Cumhuriyet Fırkası (1930) Cumhuriyet Halk Partisi (1930-1945) Demokrat Parti (1946-1960)
Evlilik(ler)	Fatma Berin Menderes (e. 1929; ö. 1961)
Çocuk(lar)	3
Bitirdiği okul	Hukuk Fakültesi, Ankara
Mesleği	Siyasetçi
Ödülleri
İmzası
Askerî hizmeti
Bağlılığı	Türkiye
Hizmet yılları	1919-1923
Rütbesi	Mülâzım-ı sânî
Çatışma/savaşları	Türk Kurtuluş Savaşı

Ali Adnan Menderes^[1] (1899, Aydın - 17 Eylül 1961, Bursa), Türk siyasetçi. 1950-60 yılları arasında Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlığı görevinde bulundu. Ayrıca, aynı tarihler arasında kurucuları arasında yer aldığı Demokrat Parti (DP) Genel Başkanlığını yürüttü. Menderes, Türkiye siyasi tarihinde idam edilen ilk ve tek Türkiye Cumhuriyeti başbakanı olarak tarihe geçti. 1990'da Türkiye Büyük Millet Meclisi çıkardığı yasayla, Menderes ve onunla beraber idam edilen Maliye Bakanı Hasan Polatkan ve Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu'ya itibarlarını iade etmiştir.^[2]

Türk Kurtuluş Savaşı'na katıldı ve sonrasında İstiklâl Madalyası aldı. Siyasi kariyerine Serbest Cumhuriyet Fırkasında başlayan Menderes, partinin kendini feshetmesinin ardından Cumhuriyet Halk Partisine (CHP) katıldı ve ilk defa 1931 Türkiye genel seçimlerinde Aydın milletvekili olarak meclise girdi. Ayrıca 1935, 1939 ve 1943 Türkiye genel seçimlerinde de CHP Aydın milletvekili olarak tekrar mecliste görev aldı. Mustafa Kemal Atatürk'ün ölümünün ardından CHP'nin başına geçen İsmet İnönü'nün bütün üretim araçlarını devletleştirme faaliyetlerine karşı çıktı. Dörtlü Takrir olayı ve parti içi muhalefetten dolayı 1945 yılında Cumhuriyet Halk Partisinden ihraç edildi.

1945'te, CHP'den birlikte ihraç edildikleri arkadaşları Celâl Bayar, Mehmet Fuad Köprülü ve Refik Koraltan ile Demokrat Parti'yi kurdu. Parti, katıldığı ilk seçimde Türkiye Büyük Millet Meclisinde 61 sandalye kazandı. 1950 Türkiye genel seçimlerinde DP %52,7, CHP ise %39,4 oy aldı. DP 13 puan farkla kazanmasına rağmen seçimde kullanılan çoğunluk sistemi nedeniyle DP 420, CHP ise sadece 63 milletvekili çıkardı. Menderes 19. Türkiye Hükûmetini kurarak başbakanlık görevine başladı. Bu görevini 1960 yılına kadar on yıl boyunca sürdürdü. Başbakanlığı döneminde Türkiye ekonomisi ortalama yıllık %7,8 oranında büyüdü ve Türkiye'nin gayri safi millî hasılası dünya toplamının binde 6,43'ünden, binde 7,52'sine yükseldi. 27 Mayıs Darbesi'nden sonra Yassıada Yargılamaları sonucu 9 ay 27 gün süren duruşmalar sonunda idam cezasına çarptırıldı ve 17 Eylül 1961 tarihinde Bursa'nın İmralı adasında idam edildi.

1. ^ ^{a b} "TBMM Albümü 2. Cilt (1950-1980)" (PDF). TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü. 12 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Ağustos 2022. 
2. ^ "Yılmaz: Menderes'e 1990'daki iadei itibar kelimeden ibaret kaldı". Cihan Haber Ajansı. Erişim tarihi: 2 Haziran 2016.