Amon | |||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Tanrıların Kralı | |||||||||||
Hiyerogliflerdeki adı |
| ||||||||||
Önemli din merkezi | Teb | ||||||||||
Sembol | iki dikey tüy, koç başlı Sfenks (Criosphinx) | ||||||||||
Ebeveyn | Mısır mitolojisine göre kendiliğinden var oldu. | ||||||||||
Eş | Amunet Wosret Mut | ||||||||||
Çocuklar | Khonsu ve Monthu (ikisi de büyütülmüş olabilir) |
Amon (US /ˈɑːmən/ ; ayrıca Amun, Amen, Ammon ; (Eski Mısır:jmn ve erken Orta Mısır Ja'ma:ne, Geç Mısır: a'mo:n), Yunanca Ámmōn, Hammon ; Fenike,[1] romanlaştırılmış: ʾmn), Hermopolitan Ogdoad'ın bir üyesi olarak görünen önemli bir eski Mısır tanrısıdır.
Amon, Teb'in baş tanrısıdır ve ilk tanrıdır ve bütün tanrıların tanrısıdır. Eşi Amunet'le birlikte tanrıdır. Kutsal hayvanları kaz ve koçtur. Orta Krallık döneminde sadece yerel bir tanrıydı ama Tebliler Mısır'a hakim olunca Amen önemli bir tanrı oldu. 18. Hanedan'dan itibaren Tanrıların Kralı oldu. Ünlü Amen Tapınağı Karnak, dünyanın en büyük dinî yapısıdır. 19. ve 20. Hanedanlar Amen'in “görünmeyen yaratıcı güç” olarak cennetteki, dünyadaki, engin derinlerdeki ve yer altı dünyasındaki hayatın temeli olduğunu düşünmekteydiler.
Amon daha sonra Ra ile birleşerek dini törenlerde adı anılan ve kendisine yücelikler atfedilen Mısırın en güçlü tanrısı oldu.
Kral IV. Amenhotep Amon hoşnuttur anlamına gelen adını Akhenaton (Aton'un hizmetkarı) olarak değiştirdi ve Mısır'da herhangi bir betimleme yapılmayan Aton dinini kurdu ve diğer tanrılara tapınmayı yasakladı. Kralların da tanrı değil insan olduğu düşüncesini yaydı. Ancak Amon rahipleri bu durum karşısında ayaklandılar. Akhenaton'un ölümünden sonra Aton'un tek tanrıcı Güneş dini tarihten silindi.
Amun, eşi Amunet ile birlikte Eski Krallık'tan miras alındı. 11. Hanedan ile (y. MÖ 21. yüzyıl) birlikte Montu'nun yerini alarak Thebes'in koruyucu tanrısı konumuna yükseldi.[2]
Thebes'in Hiksos'a karşı isyanı sonrasında I. Ahmose yönetimiyle (MÖ 16. yüzyıl), Amun ulusal önem kazandı ve Güneş tanrısı Ra ile birleştirilerek Amon-Ra olarak ifade edildi.
Amon-Ra, Akhenaten yönetimindeki "Atenist sapkınlık" dışında Yeni Krallık boyunca Mısır panteonunda önemini korudu. MÖ 16. ila 11. yüzyıllarda aşkın, kendi kendini yaratan,[3] yaratıcı tanrı, "mükemmel" konumunu elinde tuttu; yoksulların ya da sorunluların savunucusuydu ve kişisel dindarlığın merkezinde yer alıyordu. Osiris ile birlikte Mısır tanrılarının en çok kaydedilenidir.[4]
Libya ve Nubia'daki eski Yunan tarih yazarlarının ifadelerine göre, Mısır İmparatorluğu'nun baş tanrısı olan Amon-Ra'ya Mısır dışında da tapınıldı. Yunanistan'da Zeus ile özdeşleşir ve Zeus-Ammon olarak anılır.
Güncel etkiler; Amon'un adı günümüzde bile Yahudi, Hristiyan ve müslümanlar arasında dini tören ve dualarda Âmin, Âmen şeklinde tekrarlanmaktadır.[5][6][7] Diyanet'e göre bu görüş tartışmalıdır.[8] Çünkü, İbranicede Amen 'alef (א)' ile başlarken eski Mısır dilinde Amon 'yodh' harfi ile başlar (Yamen şeklinde).[9]