Antik Kartaca

Antik Kartaca 𐤒𐤓𐤕𐤟𐤇𐤃𐤔𐤕 Qart-ḥadašt
y. MÖ 814-MÖ 146
Bayrak Arma
MÖ 323 yılında Kartaca İmparatorluğu
Başkent	Kartaca
Yaygın dil(ler)	Pönce Fenikece Berberi dilleri (Numidce) Grekçe
Demonim	Kartacalı
Hükûmet	MÖ 308'e kadar monarşi, sonrasında oligarşik cumhuriyet
Tarihçe
• Kuruluşu y. MÖ 814 • Üçüncü Pön Savaşı MÖ 146
Yüzölçümü
MÖ 221	3.700.000-4.300.000 km2
Öncüller Ardıllar Fenikeliler Afrika (eyalet) Sicilya (eyalet) Hispania Mauretanya

Kartaca İmparatorluğu veya daha bilinen şekilde Kartaca, (Latince: Carthago), MÖ 814 yılında Tunus yarımadasında kurulmuş olan bir Fenike kolonisi ve şehir devletidir. Bu şehir devletinin siyasî etki alanı MÖ 7. yüzyıldan MÖ 3. yüzyıl kadarki dönemde Kuzey Afrika sahillerinin büyük bir kısmı ile İber yarımadasının sahillerinin büyük bir kısmını ve batı Akdeniz adalarını ihtiva etmekte idi.^[1]

Kartaca şehrinin ismi, Fenike dilinde Kart-hadaşt yani "Yeni Şehir" anlamına gelmektedir. Kart Hadaşt, 22 sessiz harften oluşan Fenike alfabesiyle QRT-HDST olarak yazılmaktadır.^[2] Kartaca'nın MÖ 814'te kurulduğu tahmin edilmektedir.^[3] Bir tarihçi şehrin kuruluşu hakkında bilgileri şöyle vermektedir:^[4]

Yakın bir zamanda, Kartaca'da arkeolojik kazılarda bulunan en eski katlardaki bulguların üzerinde uygulanan radyokarbon tarihleme analizi bu Sür şehri kolonisinin kuruluşunun Falviüs Josephus ve Timesus tarafından antik tarihlerde verilen şehir kurulma tarihleri ile hemen hemen çakıştığını ortaya çıkartmıştır.

Kurulduğu zamanda modern Lübnan'da bulunan Suur şehrinin bir kolonisi olan Kartaca takriben MO 650 yıllarında bağımsızlık kazanmıştır ve batı Akdeniz'de kurulmuş bulunan diğer Fenike yerleşkeleri üzerinde MÖ 3. yüzyıl sonlarına kadar devam eden bir politik hegemonyayı kurmuştur. Bu şehrin en şaşaalı döneminde Kartaca tüm Akdeniz'de yayılmış olan ticaret kolonileri ile yapılan denizler arası ticaretin en önemli "hub" merkezi olmuştu.

Kartaca'nın tarihinin mühim bir kısmında Kartaca ile Akdeniz'de bulunan diğer önemli siyasi birimler olan Sicilya'da bulunan Grek "Magna Grekya" ve Roma Cumhuriyeti ile devamlı karşılıklı düşman olmuşlardı. Bu düşmanlık çok geçmeden iki taraf arasında bir seri askeri savaşın ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bu savaşlara Sicilya Savaşları ve Pön Savaşları adı verilmektedir. Bu önemli çatışma ve savaşlar yanında Kartaca şehrin kurulduğu yerlerde ve yakın bölgede daha önceden de yaşamış olan ve Kartaca hegemonyası altına girmeyi gayet zoraki olarak kabul eden Berber kavimleri ile de çatışmak ve çarpışmak zorunda kalmıştı. MÖ 146'da son Pön savaşı olan Üçüncü Pön Savaşı'nda Romalılara mağlup düşen Kartaca şehri Romalılar tarafından yakılıp yıkılmış ve şehrin kurulduğu yerler saban ile sürülüp tuz dökülerek kıraç kırsal alan haline getirilmiş ve Romalılar askerî güçleri tarafından istila ve işgal edilmiştir.^[5] Bundan sonra Fenikelerin kurduğu koloni şehir-devletlerin hemen hemen hepsi ve eski Kartaca kolonileri ve ticaret merkezleri Romalılar ellerine geçmiştir.

Bugün için Kartaca ile ilgili yazılı kaynaklar, Romalı ve Yunan tarihçilerin çalışmalarıyla sınırlıdır. Gerek Kartacalıların gerekse de Fenikelilerin yazılı belgeleri için papirüs kullanmaları ve bu malzemenin zaman içinde dağılması sonucu, Kartaca ve Fenike yazılı kaynakları zamanımıza kadar ulaşmamıştır. Bu sonuçta kuşkusuz Pön Savaşları sonunda Roma ordusunun Kartaca'yı yakıp yıkmasının da etkisi vardır. Hem Antik Yunanistan hem de Roma İmparatorluğu'nun, Kartaca ile tarihin büyük bir bölümünde Akdeniz ticareti için rekabet halinde olmaları ve bu rekabetin sıcak çatışmalara varmış olması nedeniyle bu Antik Yunan ve Antik Romalı tarihçilerin çalışmaları büyük ölçüde önyargıılı çalışmalardır.

1. ^ Glenn Markoe (2000). Phoenicians (İngilizce). University of California Press. ISBN 978-0-520-22614-2. 26 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2015. 
2. ^ Martín Lillo Carpio (1992). Historia de Cartagena: De Qart-Ḥadašt a Carthago Nova / colaboradores: Martín Lillo Carpio ... (İngilizce). Ed. Mediterráneo. 26 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2015. 
3. ^ Sabatıno Moscati (12 Ocak 2001). Sabatıno Moscatı (Ed.). The Phoenicians (İngilizce). İ.B.Tauris. ISBN 978-1-85043-533-4. 26 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2015. 
4. ^ Maria Eugenia Aubet (2008). "Political and Economic İmplications of the New Phoenician Chronologies" (PDF) (İngilizce). Universidad Pompeu Fabra. 26 Aralık 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2015. 
5. ^ H.H. Scullard (1 Eylül 2010). From the Gracchi to Nero: A History of Rome 133 BC to AD 68 (İngilizce). Taylor & Francis. ISBN 978-0-415-58488-3. 22 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2015.