Deizm

Deizm veya yaradancılık, din, peygamber veya vahiy aracı olmaksızın bireyin akıl, gözlem, sezgi gibi yollarla Tanrı'nın varlığına inanmasına dayalı bir felsefi görüştür.

Deizm felsefesi doğal dünyaya dair gözlemlerin ve mantığın kaynağını oluşturduğu; dinsel bilgiye dolaysız biçimde, sadece akıl yoluyla ulaşılabileceği ilkesini esas alır, bu sebeple vahiy ve esine dayalı tüm dinleri reddeder. İlk deist düşünürlerin çoğu Tanrı'nın Dünya'nın işleyişine doğrudan müdahale etmediği görüşündedir ve deist felsefe genel olarak canlılara müdahale edip dünya işlerine karışan bir Tanrı inancını kabul etmemektedir.

Deist felsefeye göre Tanrı vardır ve nihai olarak evrenin yaratılmasından sorumludur. Eş değer olarak deizm, Tanrı'nın varoluşunu her şeyin sebebi olarak ortaya koyan ve onun kusursuzluğunu (ve genellikle doğal hukuk ile takdir-i ilahinin varlığını da) kabul eden, ancak Tanrı'nın evrende mucizeler aracılığıyla ilahi vahyini veya doğrudan müdahalesini reddeden görüş olarak da tanımlanabilir.^{[1][2][3][4][5]}

İnanışın tanımlanmasında kullanılan doğal din ya da doğal inanç kavramları, hiçbir aracı olmaksızın sadece akıl yoluyla kavranabilecek yalın bir Tanrı inancını belirtir.^[6] Bu inancı benimseyen kişiye deist denir.^[7] Deizm kavramı ilk olarak 17. yüzyılda özellikle İngiltere'de kullanılmaya başlanmıştır.^[8] Deist kavramı yazılı olarak belki de ilk kez Pierre Viret'in İnanç ve İncil Öğretisi Eğitimi (Instruction Chrétienne en la doctrine de la foi et de l'Évangile) adlı 1564 tarihli yapıtında kullanılmış olup; Pierre Bayle'nin Tarih ve Eleştiri Sözlüğü adlı yapıtının Pierre Viret maddesinde ilgili bölüm yeniden basılmıştır.^[9] Terim Latince Tanrı anlamındaki Deus sözcüğünden türetilmiş ve özgür düşüncelilerin Tanrı inancını belirtmede kullanılmıştır.^[10]

1. ^ "Deizmin temeli nedir?". 10 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2013. Mantık ve Doğadır. Evrenin her yerinde bulunan tasarımı hepimiz görüyor ve anlıyoruz ve bu anlayış bizi bir tasarımcının veya Tanrının varlığına götürüyor. 
2. ^ "Eğer deizm Tanrının varlığını öğretiyorsa, o halde Hristiyanlık, İslam, Musevilik, Budizm gibi diğer dinlerden farkı nedir ?". 1 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2013. Deizm mantığa ve doğaya dayalıdır, vahye değil. Diğer tüm dinler ilahi bir vahiy iddia ederler ya da hepsinin kutsal bir kitabı vardır. Deizmde her ikisi de yoktur. Deizmde imama, papaza, hahama ihtiyaç yoktur. Deizmde ihtiyaç duyula her şey ve tek şey sağduyulu olmak ve her şeyi akıl süzgecinden geçirmektir. 
3. ^ Webster's 1828 Dictionary, 1828, 3 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 10 Ekim 2012, The doctrine or creed of a deist; the belief or system of religious opinions of those who acknowledge the existence of one God, but deny revelation: or deism is the belief in natural religion only, or those truths, in doctrine and practice, which man is to discover by the light of reason, independent and exclusive of any revelation from God. Hence deism implies infidelity or a disbelief in the divine origin of the scriptures. 
4. ^ "Deism", Encyclopedia Britannica, 2012, 22 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 10 Ekim 2012, In general, Deism refers to what can be called natural religion, the acceptance of a certain body of religious knowledge that is inborn in every person or that can be acquired by the use of reason and the rejection of religious knowledge when it is acquired through either revelation or the teaching of any church. 
5. ^ "Deism", Jewish Encyclopedia, 1906, 9 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 10 Ekim 2012, DEISM: A system of belief which posits God's existence as the cause of all things, and admits His perfection, but rejects Divine revelation and government, proclaiming the all-sufficiency of natural laws. 
6. ^ "Doğal Din". 22 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2013. 
7. ^ "Deist". 20 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2013. 
8. ^ İlk İngilizce kullanımı 1621 yılıdır. 1675 yılında sözlüğe girmiştir. Deizm 12 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., İngilizce Vikipedi
9. ^ Roger, L. Emerson. "DEISM". xtf.lib.virginia.edu. 16 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2015. 
10. ^ Deizm 12 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., İngilizce Vikipedi