Fosfor

Fosfor, ₁₅P

mumsu beyaz (sarı kesik), kırmızı (orta solda granüllü, orta sağda topaklı) ve mor renkli fosfor
Standart atom ağırlığı Ar, std(P)	30,973761998(5)
Bolluğu
Dünya'nın yerkabuğunda	5.2 (silisyum = 100)
Periyodik tablodaki yeri
Hidrojen Helyum Lityum Berilyum Bor Karbon Azot Oksijen Flor Neon Sodyum Magnezyum Alüminyum Silisyum Fosfor Kükürt Klor Argon Potasyum Kalsiyum Skandiyum Titanyum Vanadyum Krom Manganez Demir Kobalt Nikel Bakır Çinko Galyum Germanyum Arsenik Selenyum Brom Kripton Rubidyum Stronsiyum İtriyum Zirkonyum Niyobyum Molibden Teknesyum Rutenyum Rodyum Paladyum Gümüş Kadmiyum İndiyum Kalay Antimon Tellür İyot Ksenon Sezyum Baryum Lantan Seryum Praseodim Neodimyum Prometyum Samaryum Evropiyum Gadolinyum Terbiyum Disprozyum Holmiyum Erbiyum Tulyum İterbiyum Lutesyum Hafniyum Tantal Tungsten Renyum Osmiyum İridyum Platin Altın Cıva Talyum Kurşun Bizmut Polonyum Astatin Radon Fransiyum Radyum Aktinyum Toryum Protaktinyum Uranyum Neptünyum Plütonyum Amerikyum Küriyum Berkelyum Kaliforniyum Aynştaynyum Fermiyum Mendelevyum Nobelyum Lavrensiyum Rutherfordiyum Dubniyum Seaborgiyum Bohriyum Hassiyum Meitneriyum Darmstadtiyum Röntgenyum Kopernikyum Nihoniyum Flerovyum Moskovyum Livermoryum Tennesin Oganesson N ↑ P ↓ As silisyum ← Fosfor → kükürt
Atom numarası (Z)	15
Grup	15. grup (azot grubu)
Periyot	3. periyot
Blok	p bloku
Elektron dizilimi	[Ne] 3s2 3p3
Kabuk başına elektron	2, 8, 5
Fiziksel özellikler
Faz (SSB'de)	Katı
Erime noktası	beyaz: 317,3 K ​(44,5 °C, ​111,50 °F) kırmızı: ∼860 K (∼590 °C, ∼1090 °F)[1]
Kaynama noktası	553,7 K (280,7 °C; 537,26 °F)
Süblimleşme noktası	kırmızı: ≈689,2–863 K ​(≈416–590 °C, ​≈780.8–1094 °F)
Yoğunluk (OS)	beyaz: 1,823 g/cm3 kırmızı: ≈2,2–2,34 g/cm3 mor: 2,36 g/cm3 siyah: 2,69 g/cm3
Erime entalpisi	beyaz: 0,66 kJ/mol
Buharlaşma entalpisi	beyaz: 51,9 kJ/mol
Molar ısı kapasitesi	beyaz: 23,824 J/(mol·K)
Buhar basıncı (beyaz) P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k T (K) 279 307 342 388 453 549
Buhar basıncı (kırmızı, k.n. 431 °C) P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k T (K) 455 489 529 576 635 704
Atom özellikleri
Yükseltgenme durumları	-3, -2, -1, 0,[2] +1,[3] +2, +3, +4, +5 hafif asidik
Elektronegatiflik	Pauling ölçeği: 2,19
İyonlaşma enerjileri	1.: 1011,8 kJ/mol 2.: 1907 kJ/mol 3.: 2914,1 kJ/mol
Kovalent yarıçapı	107±3 pm
Van der Waals yarıçapı	180 pm
Elementin spektrum çizgileri
Diğer özellikleri
Kristal yapı	​Hacim merkezli kübik (hmk)
Isı iletkenliği	beyaz: 0,236 W/(m·K) siyah: 12,1 W/(m·K)
Manyetik düzen	beyaz, kırmızı, mor, siyah: diyamanyetik[4]
Manyetik alınganlık	-20,8×10-6 cm3/mol (293 K)[5]
Hacim modülü	beyaz: 5 GPa kırmızı: 11 GPa
CAS Numarası	7723-14-0 (kırmızı) 12185-10-3 (beyaz)
Tarihi
Keşif	Hennig Brand (1669)
Bir element olarak tanıyan	Antoine Lavoisier[6] (1777)
Ana izotopları
İzotop Bolluk Yarı ömür (t1/2) Bozunma türü Ürün 31P %100 kararlı 32P eser miktarda 14,28 gün β− 32S 33P eser miktarda 25,3 gün β− 33S

Fosfor, simgesi P ve atom numarası 15 olan ve insan vücudunda kalsiyumdan sonra en fazla bulunan kimyasal elementtir.^{[kaynak belirtilmeli]}

Bütün organizmalar için fosfor birleşimleri (fosfodiester bağları) DNA yapıları için büyük önem taşır. Bunun dışında insan vücudu fosfora kemik ve diş oluşumu, hücre büyümesi ve onarımı, enerji üretimi, kalp kasının kasılması, sinir ve kas hareketleri, böbrek işlevleri açısından ihtiyaç duyar. Fosfor ayrıca vitaminlerin kullanımı ile besinlerin enerjiye dönüştürülmesinde yardımcı olarak vücuda yarar sağlar. Fosfat (fosforun %85 kadarı kemikte fosfat formunda depolanır) hücre içi sıvıların ana anyonudur. Fosfatlar dönüştürülebilir olmalarından ötürü, birçok koenzim sisteminin ve metabolizma fonksiyonlarının işlemesi için gerekli bileşiklerle birleşme yeteneğine sahiptir. Fosfatların birçok önemli reaksiyonları özellikle ATP, ADP ve fosfokreatinin işlevleri ile ilişkilidir.

1. ^ "Phosphorus: Chemical Element". Encyclopædia Britannica. 24 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
2. ^ Wang, Yuzhong; Xie, Yaoming; Wei, Pingrong; King, R. Bruce; Schaefer, Iii; Schleyer, Paul v. R.; Robinson, Gregory H. (2008). "Carbene-Stabilized Diphosphorus". Journal of the American Chemical Society. 130 (45): 14970–1. doi:10.1021/ja807828t. PMID 18937460. 
3. ^ Ellis, Bobby D.; MacDonald, Charles L. B. (2006). "Phosphorus(I) Iodide: A Versatile Metathesis Reagent for the Synthesis of Low Oxidation State Phosphorus Compounds". Inorganic Chemistry. 45 (17): 6864–74. doi:10.1021/ic060186o. PMID 16903744. 
4. ^ Lide, D. R., (Ed.) (2005). "Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds". CRC Handbook of Chemistry and Physics (PDF) (86. bas.). Boca Raton (FL): CRC Press. ISBN 0-8493-0486-5. 3 Mart 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021. 
5. ^ Weast, Robert (1984). CRC, Handbook of Chemistry and Physics. Boca Raton, Florida: Chemical Rubber Company Publishing. ss. E110. ISBN 0-8493-0464-4. 
6. ^ cf. "Memoir on Combustion in General 5 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi." Mémoires de l'Académie Royale des Sciences 1777, 592–600. from Henry Marshall Leicester and Herbert S. Klickstein, A Source Book in Chemistry 1400–1900 (New York: McGraw Hill, 1952)