Tayvan

Tayvan 中華民國 (Çince) Zhōnghuá Mínguó (Pinyin) Çin Cumhuriyeti
Bayrak Amblem
Millî marş Çince: 中華民國國歌 Zhōnghuá Mínguó Guógē "Çin Cumhuriyeti Ulusal Marşı"
Çin Cumhuriyeti Özgür Alanı'nın haritasını göster Tayvan haritasını (koyu yeşil) tarihi ÇHC toprak iddialarıyla (açık yeşil) göster
Başkent	Taipei, Çin Cumhuriyeti'nin resmi hükümet merkezi olmasına rağmen Çin Cumhuriyeti Anayasası'nda hukuki başkent belirtilmemektedir. Taipei[a][2] 25°04′K 121°31′D / 25.067°K 121.517°D / 25.067; 121.517
En büyük şehir	Yeni Taipei
Resmî dil(ler)	Standart Çince [b][5][6][7]
Resmî yazı sistemi	Geleneksel Çince[8]
Millî diller[e]	Mandarin[c] Hokkien[c][d] Hakka[9] Formosan[10] Matsu[c] Wuqiu[c] Tayvan İşaret Dili
Etnik gruplar (2016)[12]	95–97% Han 2.3% aborjinler[f] 0.7–2.7% diğerleri
Resmî din (2020)[13]	35.1% Budizm 33.0% Taoizm 26.7% dinsiz 3.9% Hristiyanlık 1.3% diğer
Demonim	Tayvanlı[14]
Hükûmet	Üniter Yarı başkanlık sistemi[15][16]
• Başkan Lai Ching-te • Başkan Vekili Hsiao Bi-khim • Başbakan Cho Jung-tai • Yasama Yuan Başkanı Han Kuo-yu • Adli Yuan Başkanı Hsu Tzong-li
Yasama organı	Yasama Yuanı[g]
Kuruluş
• Çin Cumhuriyeti kuruldu 10 Ekim 1911[h] • ÇHC yönetimi altında Tayvan [i] 25 Ekim 1945 • ÇHC'nin Tayvan'a çekilmesi 7 Aralık 1949
Yüzölçümü
• Toplam	36.197 km2[14][17]
Nüfus
• 1 Temmuz 2022 tahminî	ArtışNötr 23,894,394[18] (56cı.)
• 2010 sayımı	23.123.866[19]
• Yoğunluk	650/km2 (17ci.)
GSYİH (SAGP)	2023 tahminî
• Toplam	$1.685 trilyon [20] (20ci.)
• Kişi başına	$72.485[20] (15ci.)
GSYİH (nominal)	2023 tahminî
• Toplam	$751,930 milyar[20] (21ci.)
• Kişi başına	$32.339[20] (30cu.)
Gini (2017)	▲ 34.1[21] orta
İGE (2021)	0.926[j][22] çok yüksek · 19cu.
Para birimi	Yeni Tayvan doları (NT$) (TWD)
Zaman dilimi	UTC+8 (Ulusal Standart Zaman)
İnternet alan adı	.tw[23]

Tayvan ya da resmî adıyla Çin Cumhuriyeti (Çince (basitleştirilmiş): 中华民国; Çince (geleneksel): 中華民國; pinyin: Zhōnghuá Mínguó), Tayvan Adası ile Penghu, Kinmen, Matsu ve bazı diğer adacıklarda yerleşik bir Doğu Asya ada ülkesi. Tayvan resmî olarak, Çin'i yöneten Çin Komünist Partisi'ni Çin anakarasında işgalci güç olarak kabul eder. 1949 yılından günümüze kadar sık sık Çin Halk Cumhuriyeti ile olan rekabetiyle gündeme gelen Tayvan yönetimi, Çin anakarasında kontrol ve yönetim hakkı iddia ederek kendini gerçek Çin olarak tanımlar.

1912'de bugünkü Çin topraklarında "Çin Cumhuriyeti" ismiyle kurulan ve günümüzde Tayvan olarak bilinen ülke, Birleşmiş Milletler kurucu üyesiydi. Çin Cumhuriyeti, Tayvan adası da dahil olmak üzere çevre adaları II. Dünya Savaşı sonrasında sınırları içerisine dâhil etmişti. 1949 yılındaki Çin İç Savaşı'nı Çin Milliyetçi Partisi'nin (Kuomintang) kaybetmesi üzerine Çin toprakları Çin Komünist Partisi yönetimine girdi ve komünist parti tarafından Çin Halk Cumhuriyeti kuruldu. Çin Milliyetçi Partisi lideri Çan Kay Şek Tayvan adasına kaçtı ve Çin Cumhuriyeti'nin burada devam ettiğini dünyaya ilan etti.

1949 yılındaki bu yeniden kuruluş başta Batılı ülkeler olmak üzere Dünya devletlerinin çoğunluğu tarafından kabul gördü. 1971 yılına gelindiğinde değişen Dünya dengeleri nedeniyle Çin Cumhuriyeti (Tayvan) Birleşmiş Milletler'den çıkarıldı ve yerine ÇHC dahil edildi. Günümüzde Çin Cumhuriyeti sadece 23 ülke tarafından tanınmaktadır; ancak birçok ülke gayriresmî olarak ekonomik ve kültürel ilişkilerde bulunur. Günümüzde Çin ifadesi genellikle Çin Halk Cumhuriyeti'ni ifade etmek için kullanılırken Çin Cumhuriyeti'ne ise Tayvan denmektedir. Bunun yanında Tayvan, uluslararası kuruluşlara Çin Taipeisi adı ile üye olmuştur. Nüfusunun %90'ından fazlası Han Çinlisi olan bu ada Çin Halk Cumhuriyeti ile yoğun ticarî ilişkilerde bulunmakla birlikte kıta devleti ile karşılıklı silahlanma durumu da söz konusudur. Tayvan'ın en fazla mal ihraç ettiği ülke Çin olmasına rağmen uluslararası tanınma çabaları ile BM üyeliği istekleri Çin Halk Cumhuriyeti'nin veto ve tehditleri ile karşılaşmaktadır.^[24]

1. ^ "Since the implementation of the Act Governing Principles for Editing Geographical Educational Texts (地理敎科書編審原則) in 1997, the guiding principle for all maps in geographical textbooks was that Taipei was to be marked as the capital with a label stating: "Location of the Central Government"". 4 Aralık 2013. 1 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
2. ^ "Interior minister reaffirms Taipei is ROC's capital". Taipei Times. 5 Aralık 2013. 14 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2024. 
3. ^ "推動雙語國家政策問題研析". ly.gov.tw (Çince). 23 Temmuz 2013. 1 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2024. 
4. ^ "法律統一用語表-常見公文用語說明" (PDF) (Çince). 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2021. 
5. ^ "Chapter 2: People and Language". The Republic of China Yearbook 2012 (İngilizce). Government Information Office. 2012. s. 24. ISBN 978-986-03-4590-2. 14 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2013. 
6. ^ Government Information Office (2010). "Chapter 2: People and Language" (PDF). The Republic of China Yearbook 2010 (İngilizce). 中華民國政府出版品. s. 42. ISBN 978-986-02-5278-1. 5 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
7. ^ Liao, Silvie (2008). "A Perceptual Dialect Study of Taiwan Mandarin: Language Attitudes in the Era of Political Battle". Chan, Marjorie K. M.; Kang, Hana (Ed.). Proceedings of the 20th North American Conference on Chinese Linguistics (NACCL-20) (PDF) (İngilizce). 1. The Ohio State University. s. 393. ISBN 978-0-9824715-0-0. 24 Aralık 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
8. ^ "行政院第3251次院會決議". ey.gov.tw (Çince). Aralık 2011. 25 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2021. 
9. ^ "Hakka Basic Act". law.moj.gov.tw. 13 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2019. 
10. ^ "Indigenous Languages Development Act". law.moj.gov.tw. 13 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2019. 
11. ^ "Arşivlenmiş kopya". law.moj.gov.tw (Çince). 11 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2019.  Bilinmeyen parametre |başkaalfabebaşlık= görmezden gelindi (yardım)
12. ^ The Republic of China Yearbook 2016. Executive Yuan, R.O.C. 2016. s. 10. ISBN 978-986-04-9949-0. 6 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020. Ethnicity: 70 percent Hoklo; 15 percent Hakka 10–15 percent mainlanders; 2 percent indigenous Austronesian peoples 
13. ^ "Religious Composition by Country, 2010–2050". Pew Research Center's Religion & Public Life Project. 2 Nisan 2015. 21 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
14. ^ ^{a b} Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; cia-factbook isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
15. ^ Kucera, Ondrej (1 Temmuz 2006). "Is Taiwan a Presidential System?". China Perspectives (Fransızca). 2006 (4). doi:10.4000/chinaperspectives.1036. 19 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2024. 
16. ^ "Taiwan - Chiang Kai-shek's Government, Democratization, and Constitutional Reforms". Britannica. 19 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2023. 
17. ^ "TAIWAN SNAPSHOT". 15 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2020. 
18. ^ "Population of Taiwan as of July 2022". 27 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2024. 
19. ^ "General Statistical analysis report, Population and Housing Census" (PDF). National Statistics, ROC (Taiwan). 26 Aralık 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2016. 
20. ^ ^{a b c d} "World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Taiwan)". Uluslararası Para Fonu. 10 Ekim 2023. 17 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2024. 
21. ^ "Percentage share of disposable income by quintile groups of income recipients and measures of income distribution". stat.gov.tw. 14 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2019. 
22. ^ "國情統計通報（第 195 號）" (PDF). Directorate General of Budget, Accounting and Statistics, Executive Yuan, Taiwan (ROC). 14 Ekim 2021. 11 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Mayıs 2024. 
23. ^ "ICANN Board Meeting Minutes". ICANN. 25 Haziran 2010. 7 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2024. 
24. ^ Taiwan country profile 21 Ağustos 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. BBC News. Erişim: 12 Temmuz 2007

Kaynak hatası: <ref> "lower-alpha" adında grup ana etiketi bulunuyor, ancak <references group="lower-alpha"/> etiketinin karşılığı bulunamadı (Bkz: Kaynak gösterme)