Back Armeense volksmoord AF Völkermord an den Armeniern ALS Chenocidio armenio AN الإبادة الجماعية للأرمن Arabic ܩܛܠܥܡܐ ܐܪܡܢܝܐ ARC الإبادة الجماعية ديال الأرمن ARY مدابح الارمن ARZ Xenocidiu armeniu AST Erməni soyqırımı AZ Әрмәндәрҙе юҡ итеү сәйәсәте BA

Arman genotsidi

Tsitsernakaberd — arman genotsidi qurbonlari uchun yodgorlik majmuasi

Arman genotsidi (armancha: Հայոց Ցեղասպանություն, turkcha: Ermeni soykırımı — arman genotsidi, turkcha: Ermeni Kırımı — arman qirgʻini; arman Մեծ Եղեռն - Buyuk vahshiylik) — genotsid[1][2], 1915—yilda uyushtirilgan va amalga oshirilgan. 1923–yilgacha davom etgan baʼzi manbalarga koʻra. Usmonli imperiyasi hokimiyati tomonidan nazorat qilinadigan hududlarda armangenotsidi amalga oshirilgan. Genotsid qirib tashlash va majburan deportatsiya qilish[3], shu jumladan muqarrar oʻlimga olib keladigan sharoitlarda tinch aholini koʻchirish[2][4][5][6]orqali amalga oshirildi. Deportatsiyani talab qiluvchi yozma buyruqlar bilan bir qatorda, Ichki ishlar vazirligi va „Birlik va taraqqiyot“ partiyasi Markaziy qoʻmitasi arman koʻchmanchilarini qirgʻin qilish toʻgʻrisida ogʻzaki maxfiy buyruqlar tarqatgan[4]. Bu siyosatning maqsadlaridan biri Arman aholisini Usmonli imperiyasining oltita „Arman viloyati“dan toʻliq tozalash boʻlgan[4].

Arman genotsidi bir necha bosqichda amalga oshirilgan: Usmonli armiyasi xizmatidagi arman askarlarini qurolsizlantirish, harbiy harakatlar bilan chegaradosh hududlardan armanlarni tanlab deportatsiya qilish, badargʻa qilish toʻgʻrisidagi qonunning qabul qilinishi, ommaviy surgun va qotillik kabilar shular jumlasidandir.

Genotsidning asosiy tashkilotchilari yosh turklar rahbarlari Mehmed Talaat Posho, Ahmad Jemal Posho va Enver Posho, shuningdek, „Maxsus tashkilot“ rahbari Behaeddin Shakir hisoblangan. Arman genotsidi bilan bir vaqtda Usmonli imperiyasida Ossuriya genotsidi va Pontik yunon genotsidi sodir boʻlgan.

„Genotsid“ atamasi uning muallifi Rafael Lemkin tomonidan Usmonlilar imperiyasidagi armanlar va fashistlar Germaniyasi tomonidan bosib olingan hududlarda yahudiylarning ommaviy qirgʻin qilinishiga ishora qilish uchun taklif qilingan. Arman genotsidi tarixda Xolokostdan keyin ikkinchi eng koʻp oʻrganilgan genotsid akti hisoblanadi. Ittifoqchi davlatlarning (Buyuk Britaniya, Fransiya va Rossiya) 1915—yil 24—maydagi qoʻshma deklaratsiyasida tarixda birinchi marta armanlarning qirgʻinlari Butun insoniyat ahliga qarshi jinoyat sifatida eʼtirof etildi[7][8].

Turkiya va Ozarbayjon, shuningdek, ushbu mamlakatlarning rasmiy tarixshunosligi genotsid faktini inkor etadi, ammo hozirda koʻplab arman qurbonlarini tan olgan hisoblanadi.

  1. ↑ "Armenian Genocide and Genocide Encyclopedias", Alan Whitehorn // The Armenian Genocide. The Essential Reference Guide (Alan Whitehorn, Editor). ABC-CLIO, 2015. „Quite significantly, all of the genocide encyclopedias together show that the Armenian Genocide constitutes an important case study that is included in each and every genocide encyclopedia from the first to the most recent. This reflects academic consensus among genocide scholars that the mass deportations and killings of Armenians constitute genocide. These important scholarly reference works thus provide significant academic documentation that can serve to repudiate the Turkish stateʼs repeated polemical denials of the Armenian Genocide.“
  2. ↑ 2,0 2,1 Bournoutian 1994.
  3. ↑ Саркисян 1995.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Роган 2018.
  5. ↑ Akçam 2007.
  6. ↑ Ronald Grigor Suny „Eastern Armenians under tsarist rule“, . The Armenian People from Ancient to Modern Times. Palgrave Macmillan, 1997 — 136-bet. ISBN 0312101686. 
  7. ↑ Dadrian 2005.
  8. ↑ Айрапетов О. Р.. Участие Российской империи в Первой мировой войне (1914–1917). 1915 год. Апогей. М.: Кучково поле, 2014 — 173-bet. ISBN 978-5-9950-0420-2. 

Arman genotsidi

Dodaje.pl - Ogłoszenia lokalne