Buxarest rumincha: București | |
---|---|
poytaxt shahar | |
44°24′48.1″N 26°5′52.0″E / 44.413361°N 26.097778°E | |
Mamlakat | Ruminiya |
Rivojlanish hududi | Ruminiya rivojlanish hududi |
Hukumat | |
• Mer | Nikoshur Dan |
Ilk eslatilishi | 1459-yil |
Avvalgi nomlari |
Kichik Parij (Micul Paris), Sharq Pariji[1] |
Qachondan beri poytaxt shahar | 1862-yil |
Maydon | 240 km2 (93 kv mi) |
Markazi balandligi | 55,8–91,5 m |
Aholisi (2011-yil[2]) |
1,883,425 |
Zichligi | 7598 kishi/km2 |
Etnoxoronim | buxarestlik |
Vaqt mintaqasi | UTC+2, yozda UTC+3 |
Buxarest (Bukureshti (Buyuk Britaniya: /ˌbuːkəˈrɛst/ BOO-kə-REST, AQSH: /ˈbuːkərɛst/ -rest; rumincha: București [bukuˈreʃtʲ]; ⓘ) — Ruminiyaning poytaxti va eng yirik shahri, shuningdek, uning madaniy, sanoat va moliyaviy markazi. U mamlakatning janubi-sharqida, Dunay daryosining chap irmog'i bo'lgan Dambovitsa (Dâmbovita) daryosi bo'yida shimoldan 60 km (37,3 milya) va Bolgariya chegarasig yaqin masofada joylashgan.
Buxarest birinchi marta hujjatlarda 1459-yilda tilga olingan, 1862-yilda Ruminiyaning poytaxti boʻlgan. Ruminiya ommaviy axborot vositalari, madaniyati va sanʼati markazi hisoblanadi. Uning me'morchiligi tarixiy (asosan ekvektiya, ammo Neoklassik va san'at Nouvae), Interbellum (Bauhaus, Art Deco va Rumincha arxitektura), kommunistlar davri va zamonaviy. Ikki jahon urushi oʻrtasidagi davrda shaharning nafis arxitekturasi va elitasining nafisligi Buxarestga “Sharq Parij” (rumincha: Parisul Estului) yoki «Kichik Parij» (rumincha: Micul Paris) laqabini berdi.[3] Tarixiy shahar markazidagi binolar va tumanlar urush, zilzilalar va hatto Nikolae Chausheskuning tizimlashtirish dasturi tufayli jiddiy zarar ko'rgan yoki vayron bo'lgan bo'lsa-da, ko'plari saqlanib qolgan va ta'mirlangan. Soʻnggi yillarda shahar iqtisodiy va madaniy yuksalishni boshidan kechirmoqda.[4][5] Financial Times, CBRE, TechCrunch va boshqalar maʼlumotlariga koʻra, u Yevropadagi eng tez rivojlanayotgan yuqori texnologiyali shaharlardan biridir.[6][7][8][9][10] Buxarestda tashkil etilgan UiPath global startapining qiymati 35 milliard dollardan oshdi.[11] 2019-yildan beri Buxarest Janubi-Sharqiy Yevropadagi eng yirik yuqori texnologiyalar sammitiga mezbonlik qiladi (Ruminiya blokcheyn sammiti).[12]
2016-yilda tarixiy shahar markazi «World Monuments Watch» tomonidan "xavf ostidagi"lar roʻyxatiga kiritilgan.[13] 2017-yilda Buxarest Mastercard Global Shahar Destinatsiyalari indeksiga koʻra, tunda qolgan sayyohlar soni eng yuqori oʻsgan Yevropa shahri boʻldi.[14] Oxirgi ikki yil ketma-ket 2018 va 2019-yillarga kelsak, xuddi shu tadqiqotga ko'ra, Buxarest rivojlanish uchun eng yuqori salohiyatga ega bo'lgan Yevropa yo'nalishi sifatida qayd etilgan.[15]
2011-yil aholini ro'yxatga olish ma'lumotlariga ko'ra, shaharda 1883,425 kishi yashaydi. Shahar atrofidagi yoʻldosh shaharchalarni qoʻshganda, Buxarest metropolitan hududida 2,27 million kishi istiqomat qiladi.[16] 2020-yilda hukumat pandemik hisobotlarga ko'ra aholisi 2,5 million kishini tashkil qildi[17]. Buxarest Berlin, Madrid va Rim, Parijdan keyin Yevropa Ittifoqidagi to'rtinchi yirik shahardir.
Iqtisodiy jihatdan Buxarest Ruminiyaning eng gullab-yashnagan shahri hisoblanadi.[18] Shaharda bir qancha yirik anjumanlar, oʻquv muassasalari, madaniy maskanlar, anʼanaviy “savdo arkadalari” va dam olish maskanlari mavjud.
Shahar maʼmuriy jihatdan “Buxarest munitsipaliteti” (rumincha: Municipiul București) nomi bilan tanilgan va milliy okrug bilan bir xil maʼmuriy darajaga ega boʻlib, oltita sektorga boʻlingan, har biri mahalliy mer tomonidan boshqariladi.