| Jigar | |
|---|---|
 | |
 | |
| Sistema | Ovqat hazm qilish tizimi |
| Kataloglar | |
| |
| Jigar | |
Jigar faqat umurtqali hayvonlarda joylashgan asosiy metabolik organ boʻlib, u organizmni detoksifikatsiya qilish, hazm qilish va oʻsish uchun zarur boʻlgan oqsillar va biokimyoviy moddalarni sintez qilish kabi koʻplab muhim biologik funksiyalarni bajaradi. Odamlarda u qorinning oʻng yuqori kvadrantida, diafragma ostida joylashgan va asosan pastki oʻng qovurogʻa bilan himoyalangan. Uning boshqa metabolik rollariga uglevod almashinuvi, gormonlar ishlab chiqarish, glyukoza va glikogen kabi ozuqa moddalarini aylantirish va saqlash va qizil qon hujayralarining parchalanishi kiradi. Jigar odam va hayvonlarda ovqatning hazm boʻlishi va soʻrilishida qatnashadi, yogʻ va uglevodlarni zaxiraga yigʻadi. Xordali hayvonlar va odamda jigar — murakkab, hayot uchun muhim aʼzo. Baliq va amfibiyalarda jigar sudralib yuruvchilar, qushlar va sut emizuvchilardagiga nisbatan kattaroq; yirtqich hayvonlarda oʻtxoʻr hayvonlarnikiga nisbatan katta. Jigar shakli hayvonning gavda tuzilishiga bogʻliq.
Odamda jigar — organizmdagi eng katta bez (vazni 1200–2200 g). Qorin boʻshligʻida, diafragmaning tagida, oʻng qovurgʻalar va qisman chap qovurgʻalar ostida yotadi. Rangi qizgʻish-qoʻngʻir, kattaroq oʻng boʻlagi bilan kichikroq chap boʻlagi bor. Oʻrta qismining pastki yuzasidagi koʻndalang chuqurcha jigar darvozasi yoki qopqasi deb ataladi. Shu joydan jigarga arteriya, darvoza venasi, nervlar kiradi va jigarning oʻt yoʻli, jigar venasi chiqadi. Bu oʻt yoʻli oʻt pufagidan chiqqan yoʻlga qoʻshilib, oʻn ikki barmoqli ichakka quyiladigan umumiy oʻt yoʻlini hosil qiladi.
Uzoq muddatda jigar funksiyasining yoʻqligini qanday qoplash mumkinligi ma’lum emas, ammo qisqa muddatda jigar dializ usullaridan foydalanish mumkin. Jigar yoʻqligida uzoq muddatli almashtirishni ta’minlash uchun sun’iy jigar ishlab chiqilmagan. 2018-yildan boshlab, jigar transplantatsiyasi toʻliq jigar yetishmovchiligi uchun yagona imkoniyat boʻlib qolmoqda.