Jinoyat va jazo

Jinoyat va jazo

Kitob uchun ishlangan rasm
Asl nomi	Преступление и наказание
Muallif(lar)	Fyodor Dostoevskiy
Tarjimon(lar)	Ibrohim G‘afurov
Mamlakat	Rossiya
Til	ruscha
Janr(lar)i	Roman
Nashr etilgan sanasi	1867-yil 1956-yil Random House nashriyoti
Oʻzbek tilida nashr etilgan sanasi	1977-yil 2018-yil Yangi Asr Avlodi nashriyoti 2021-yil Ilm-Ziyo-Zakovat nashriyoti 2023-yil Yangi Asr Avlodi nashriyoti
Sahifalar soni	856 bet (Yangi asr avlodi)
ISBN	ISBN 978-9943-27-379-5

„Jinoyat va jazo“ — 1865—1866-yillarda yozilgan Fyodor Dostoyevskining ijtimoiy-psixologik va ijtimoiy-falsafiy romani. Birinchi marta 1866-yilda „Russian Bulletin“ jurnalida nashr etilgan. Bir yil oʻtgach jurnal nashriga nisbatan biroz oʻzgartirilib alohida kitob nashr etildi. Muallif kitob versiyasiga bir qator qisqartmalar va uslubiy oʻzgartirishlar kiritdi.^[1]

Jinoyat va jazo gʻoyasi Dostoevskiyda koʻp yillar davomida pishib yetilgan, ammo qahramonning „oddiy“ va „gʻayrioddiy“ odamlar haqidagi gʻoyasi bilan bogʻliq boʻlgan markaziy mavzu faqat 1863-yilda Italiyada shakllana boshladi. Toʻgʻridan-toʻgʻri asar ustida ishlashni boshlagan muallif, Marmeladovlar oilasi va mahkumning vahiysi sifatida oʻylab topilgan romani mazmuni haqida hikoya qilingan, tugallanmagan „Mast“ romani qoralamalarini birlashtirdi. Ish jarayonida reja kengaytirildi va syujet yaqinlarini qutqarish uchun lombardchi ayolni oʻldirgan talaba Rodion Raskolnikovning jinoyati asosida qurildi. Shu bilan birga, jinoiy voqea muallif uchun nafaqat mavzu, balki odamni jinoyat sodir etishga undaydigan ijtimoiy holatlar haqida mulohaza yuritish uchun imkoniyat boʻldi. Shuningdek, odamlar qalbida qanday murakkab „kimyoviy“ jarayonlar sodir boʻlishini koʻrsatish imkoniyatiga ega boʻldi. Roman obrazlaridan biri bu 19-asrning ikkinchi yarmidagi katta shahar boʻlib, u yerda hayot toʻqnashuvlar va dramalarga toʻla. Asar vaqtning taniqli belgilarini qayta tiklaydi, Sankt-Peterburg topografiyasini aks ettiradi .^[2][3]

„Jinoyat va jazo“ ning nashr etilishi Rossiyaning adabiy jamoatchiligida boʻronli polemikani keltirib chiqardi. Sharhlovchilarning sharhlari zavqdan tortib to rad etishgacha boʻlgan. Dostoevskiyning Dmitriy Pisarev, Nikolay Straxov, Nikolay Axsharumov kabi zamondoshlari asarni tubdan tahlil qildilar. 1880-yilgacha asar fransuz, nemis, shved, ingliz, polyak, venger, italyan, dan, norveg, fin tillariga tarjima qilindi. Asar jahon adabiy jarayoniga taʼsir koʻrsatdi: fransuz, italyan, nemis adabiyotida Dostoevskiy tomonidan belgilangan mavzuni rivojlantirishni davom ettirgan „sherik“ romanlar paydo boʻldi. Romanni o'zbek tiliga tarjimashunos Ibrohim G'afurov tarjima qilgan.

Oʻzbek tilida birinchi marta 1977-yilda nashr etilgan, 2018-yilda Yangi Asr Avlodi nashriyoti tomonidan 856 betli qattiq muqovada nashr etildi.^[4] 2021-yilda esa Ilm-Ziyo-Zakovat nashriyoti tomonidan 720 betli yumshoq muqovada kirill alifbosida 2 000 nusxada chop etildi. So'nggi marta 2023-yili Yangi Asr Avlodi tomonidan 672 betli qattiq muqovada lotin alifbosida 2 000 nusxada chop etildi.

Roman bir necha bor sahnalashtirildi (birinchi spektakllar 1880-yillarda paydo boʻlgan, Rossiyada birinchi teatr asari 1899-yilda namoyish etilgan, birinchi xorijiy sahna versiyasi 1888-yilda Parijda namoyish etilgan) va filmlar suratga olingan.^[5][6]

1. ↑ http://www1.umn.edu/lol-russ/hpgary/Russ3421/lesson9.htm
2. ↑ https://thegreatestbooks.org/
3. ↑ https://archive.org/details/crimepunishment00coxg_0
4. ↑ https://kitobxon.com/oz/kitob/jinoyat_va_jazo
5. ↑ https://oedb.org/ilibrarian/50_books_that_changed_the_world/
6. ↑ http://www.gradesaver.com/classicnotes/titles/crimeandpunishment/about.html