Back Wladimir Lenin AF Wladimir Iljitsch Lenin ALS ቭላዲሚር ሌኒን AM Lenin AN Fladimir Lenin ANG लेनिन ANP فلاديمير لينين Arabic ڤلاديمير لينين ARY لينين ARZ ভ্লেডিমিৰ লেনিন AS
| Vladimir Ilich Lenin | |
|---|---|
Владимир Ильич Ленин | |
.jpg) Lenin 1920-yilda | |
.svg) .svg) | |
|
Mansab davri 6-iyul 1923-yil – 21-yanvar 1924-yil | |
| Oʻtmishdoshi | Tashkil etildi |
| Vorisi | Alexei Rykov |
| SSSR MIK raisi | Mixail Kalinin (1922—1946) |
.svg) .svg) | |
|
Mansab davri 8-noyabr 1917-yil – 21-yanvar 1924-yil | |
| Oʻtmishdoshi | Tashkil etildi |
| Vorisi | Alexei Rykov |
| |
|
Mansab davri 17-iyul 1923-yil – 21-yanvar 1924-yil | |
| Oʻtmishdoshi | Tashkil etildi |
| Vorisi | Lev Kamenev |
| Shaxsiy maʼlumotlari | |
| Tavalludi |
Vladimir Ilyich Ulyanov 22-aprel 1870-yil Simbirsk, Rossiya imperiyasi |
| Vafoti |
21-yanvar 1924-yil (53 yoshda) Rossiya SFSR, Sovet Ittifoqi |
| Oʻlim sababi | Qon tomirlarining davolab boʻlmaydigan kasalligi[1] |
| Siyosiy partiyasi |
RKP(b)[lower-alpha 1] (1912-yildan)
|
| Boshqa siyosiy birlashmalari |
|
| Turmush oʻrtogʻi |
Nadejda Krupskaya (turm. 1898) |
| Onasi | Maria Alexandrovna Blank |
| Otasi | Ilya Nikolayevich Ulyanov |
| Qarindoshlari |
4 aka-uka
|
| Alma mater | Sankt-Peterburg davlat universiteti |
| Mukofotlari |
Xorazm Xalq Sovet Respublikasining Mehnat ordeni Qozon shahrining faxriy fuqarosi |
| Dafn etilgan joyi | Lenin maqbarasi, Moskva, |
| Imzosi |
 |
|
Vladimir Lenin ovozi 1919-yilda yozilgan | |
|
Sovet Ittifoqi yetakchilari roʻyxati
| |
Vladimir Ilyich Ulyanov[lower-alpha 2](22-aprel 1870-yil — 21-yanvar 1924-yil, Vladimir Lenin nomi bilan tanilgan[lower-alpha 3]) — Rus inqilobchisi, siyosatchi va siyosat nazariyotchisi. Vladimir Lenin 1917-yildan 1924-yilgacha Rossiya Sovet Federativ Sotsialistik Respublikasi hukumatining asoschisi, 1922-yildan to vafotigacha Sovet Ittifoqining birinchi rahbari boʻlib ishlagan. Uning boshqaruvi ostida Rossiya, keyinroq Sovet Ittifoqi Kommunistik partiyasi tomonidan boshqariladigan bir partiyali sotsialistik davlatga aylandi. Mafkuraviy jihatdan marksist, uning mafkuraga boʻlgan ishlanmalari Leninizm deb ataladi.
Simbirskdagi maktab oʻqituvchisi oilasida tugʻilgan Lenin 1887-yilda akasi qatl etilganidan soʻng inqilobiy sotsialistik siyosatni qabul qildi. Chor hukumatiga qarshi norozilik namoyishlarida qatnashgani uchun Qozon imperatorlik universitetidan haydalib, keyingi yillarini huquqshunoslik fakultetiga bagʻishladi. 1893-yilda Sankt-Peterburgga koʻchib oʻtdi va u yerda katta marksistik faol boʻldi. 1897-yilda u fitna uchun hibsga olindi va uch yilga Sibirdagi Shushenskoyega surgun qilindi va u yerda Nadejda Krupskaya bilan turmush quradi. Surgundan soʻng u Gʻarbiy Yevropaga koʻchib oʻtdi va u yerda marksistik Rossiya Sotsial-demokratik Mehnat partiyasi (RSDLP) ning taniqli nazariyotchisiga aylandi. 1903-yilda RSDLPning mafkuraviy boʻlinishida muhim rol oʻynagan Yuliy Martovning Mensheviklariga qarshi Bolsheviklar fraksiyasini boshqardi. Rossiyadagi 1905-yildagi muvaffaqiyatsiz inqilobdan soʻng, u dastlab Birinchi jahon urushini butun Yevropa boʻylab proletar inqilobiga aylantirish uchun kampaniya olib bordi, u marksist sifatida kapitalizmning agʻdarilishiga va sotsializmning yuksalishiga sabab boʻladi, deb hisoblagan. 1917-yil Fevral inqilobi chorni agʻdarib, Muvaqqat hukumatni oʻrnatgach, u Rossiyaga qaytib keldi va Bolsheviklar yangi hukumatni agʻdargan Oktyabr inqilobida yetakchi rol oʻynadi.
Leninning Bolsheviklar hukumati dastlab hokimiyatni Chap sotsialistik-inqilobchilar, saylangan sovetlar va koʻp partiyali Taʼsis majlisi bilan boʻlishdi, ammo 1918-yilga kelib u yangi Kommunistik partiyada hokimiyatni markazlashtirgan edi. Lenin maʼmuriyati yerlarni dehqonlar va milliylashtirilgan banklar va yirik sanoat oʻrtasida qayta taqsimlab berdi. Lenin markaziy kuchlarga hududni berish toʻgʻrisidagi shartnomani imzolash orqali Birinchi jahon urushidan chiqdi va Xalqaro Kommunistik partiyasi orqali jahon inqilobiga yordam berdi. Qizil Terrorda muxoliflar bostirildi, davlat xavfsizlik xizmatlari tomonidan amalga oshirilgan zoʻravonlik kampaniyasida oʻn minglab odamlar oʻldirildi yoki konslagerlarga joylandi. Uning maʼmuriyati 1917-yildan 1922-yilgacha boʻlgan Rossiya fuqarolar urushida oʻng va chap qanot bolsheviklarga qarshi qoʻshinlarni magʻlub etdi va 1919—1921-yillardagi Polsha-Sovet urushini nazorat qildi. Urush paytidagi vayronagarchilik, ocharchilik va xalq qoʻzgʻolonlariga javob berib, 1921-yilda Lenin Yangi iqtisodiy siyosat orqali iqtisodiy oʻsishni ragʻbatlantirdi. 1917-yildan keyin bir qancha rus boʻlmagan davlatlar Rossiyadan mustaqillikni qoʻlga kiritdilar, ammo beshtasi 1922-yilda yangi Sovet Ittifoqiga majburan qayta birlashtirildi, boshqalari esa Sovet bosqinlarini qaytarishdi. Uning sogʻligʻi yomonlashdi, Lenin Gorkida vafot etdi, uning oʻrniga Iosif Stalin Sovet hukumatining eng taniqli shaxsi boʻldi.
XX asrning eng muhim va nufuzli arboblaridan biri boʻlgan Lenin Sovet Ittifoqi 1991-yilda tarqalgunga qadar shaxsga sigʻinishning oʻlimidan soʻng sub’ekti edi. Lenin Marksizm-Leninizm ortidagi mafkuraviy arbobga aylandi va xalqaro kommunistik harakatga katta taʼsir koʻrsatdi. Munozarali va oʻta boʻlinuvchi tarixiy shaxs boʻlgan Lenin tarafdorlari tomonidan sotsializm, kommunizm, anti-imperializm va ishchilar sinfi gʻolibi sifatida koʻriladi, uning tanqidchilari esa uni ommaviy oʻldirishlar va dissidentlarning siyosiy repressiyalarini nazorat qilgan totalitar diktatura oʻrnatishda ayblashadi.
Manba xatosi: <ref> tags exist for a group named "lower-alpha", but no corresponding <references group="lower-alpha"/> tag was found