Xakerlar madaniyati

Xakerlik madaniyati — yangi natijalarga erishish uchun dasturiy taʼminot tizimlari yoki elektron jihozlar (asosan raqamli elektronika) cheklovlarini ijodiy ravishda yengib oʻtishning intellektual qiyinchiliklaridan zavqlanadigan odamlar submadaniyatidir^[1]. Oʻyinqaroqlik va izlanish ruhidagi faoliyat (dasturlash yoki boshqa ommaviy axborot vositalari kabi)^[2] bilan shugʻullanish harakati xakerlik deb ataladi. Biroq, xakerning belgilovchi xususiyati oʻz-oʻzidan amalga oshiriladigan faoliyat (masalan, dasturlash) emas, balki u qanday amalga oshirilganligi^[3], uning hayajonli va qay darajada mazmunli ekanligidadir^[4]. Oʻyinqaroq ongning faoliyati „xakerlik“ qiymatiga ega deb aytish mumkin. Shu sababli, „xakerlik“ atamasi ishlab chiqilgan boʻlib, ularning dastlabki misollari MITda talabalar oʻzlarining texnik qobiliyati va aqlliligini namoyish qilish uchun qilgan hazillarini oʻz ichiga oladi. Xakerlik madaniyati akademiyada 1960-yillarda Massachusets Texnologiya Instituti (MIT) Tech Model Railroad Club (TMRC)^[5] va MIT sun'iy intellekt laboratoriyasi atrofida paydo boʻlgan^[6]. Xakerlik dastlab cheklangan hududlarga katta zarar yetkazmasdan ongli tarzda kirishni oʻz ichiga olgan. Massachusets texnologiya institutidagi baʼzi mashhur xakerlar kampus politsiyasi kreyserini Buyuk gumbazning tomiga oʻrnatish va Buyuk gumbazni R2-D2 ga aylantirish kabi mashgʻulotlar olib borishgan^[7].

Richard Stallman dasturchi xakerlarni quyidagicha tushuntiradi:

"Ularni birlashtirgan narsa mukammallikka va dasturlashga boʻlgan muhabbat edi. Ular ilgarigi dasturlari eng yaxshisi boʻlishini xohlashdi. Ular toza narsalarni qilishni xohlashardi. Ular har kim oʻylagandan ham hayajonliroq narsani qilishni va „Qara, bu qanchalik ajoyib“ deyishlarini xohlashardi. Ishonchim komilki, buni amalga oshirish mumkinligiga ishonmagansiz.."

Ushbu submadaniyatning xakerlari oʻzlarini „krakerlar“ deb ataydiganlardan keskin farqlashga moyildirlar. Krakerlar — ommaviy axborot vositalari va keng jamoatchilik vakillari tomonidan odatda „xaker“ deb ataladigan va asosiy maqsadi — „zararli maqsadlar“ — kompyuter xavfsizligidagi zaif tomonlaridan oʻz maqsadlari yoʻlida foydalanuvchilardir^[8].

1. ↑ Gehring, Verna. The Internet in Public Life. Maryland: Rowman & Littlefield Publishers, 2004 — 43–56-bet. ISBN 0742542335. 
2. ↑ The Hacker Community and Ethics: An Interview with Richard M. Stallman, 2002 (gnu.org)
3. ↑ Stallman. „On Hacking“ (2002). Qaraldi: 2008-yil 16-mart.
4. ↑ The Hacker Community and Ethics: An Interview with Richard M. Stallman, 2002 (gnu.org)
5. ↑ „TMRC – Hackers“. 2006-yil 3-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 27-dekabr.
6. ↑ Words to Avoid (or Use with Care) Because They Are Loaded or Confusing (gnu.org)
7. ↑ „IHTFP Hack Gallery: Hacks on the Great Dome (Bldg. 10)“. hacks.mit.edu. Qaraldi: 2018-yil 7-may.
8. ↑ Raymond. „How To Become A Hacker“. Thyrsus Enterprises (2008-yil 8-yanvar). Qaraldi: 2008-yil 16-mart.